Giáo án Văn 10 bài Văn bản

Thao tác 1: HDHS tìm hiểu khái niệm, đặc điểm

- GV: Yêu cầu HS tìm hiểu 3 văn bản trong sách giáo khoa để trả lời các câu hỏi trang 25 sgk.

- GV: Phát vấn:

● Mỗi văn bản trên được người nói (người viết) tạo ra trong loại hoạt động nào? Để đáp ứng nhu cầu gì? Dung lượng (số câu) ở mỗi văn bản như thế nào?

● Mỗi văn bản trên đề cập đến vấn đề gì? Vấn đề đó có được triển khai nhất quán trong toàn bộ văn bản không?

● Ở những văn bản có nhiều câu (các văn bản 2 và 3), nội dung của văn bản được triển khai mạch lạc qua từng câu như thế nào? Đặc biệt ở văn bản 3, văn bản còn được tổ chức theo kết cấu ba phần như thế nào?

● Về hình thức, văn bản 3 có dấu hiệu mở đầu và kết thúc như thế nào?

● Mỗi văn bản trên được tạo ra nhằm mục đích gì?

- GV gợi dẫn HS trao đổi, thảo luận trả lời.

- GV: Qua tìm hiểu ngữ liệu hãy rút ra khái niệm và đặc điểm của văn bản?

- HS trả lời

- GV: Gọi 1 HS đọc chậm, rõ Ghi nhớ trong SGK. Sau đó GV nhấn mạnh lại.

- GV yêu cầu HS về nhà viết phần ghi nhớ SGK vào tập.

I.KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM

1. Khảo sát ngữ liệu (Sgk – 23)

- Văn bản: HĐGT bằng ngôn ngữ.

- Nhu cầu: Trao đổi kinh nghiệm sống, trao đổi tình cảm và thông tin chính trị – xã hội.

- Dung lượng: Một câu, nhiều câu.

- Nội dung giao tiếp:

● Văn bản 1: Hoàn cảnh sống có thể tác động đến nhân cách con người theo hướng tích cực , tiêu cực.

● Văn bản 2: Số phận đáng thương của người phụ nữ trong XH cũ.

● Văn bản 3: Kêu gọi toàn dân đứng lên kháng chiến chống Pháp.

- Văn bản gồm 3 phần:

● Mở bài (từ đầu đến “nhất định không chịu làm nô lệ”): Nêu lí do của lời kêu gọi.

● Thân bài ( tiếp theo đến “ Ai cũng phải ra sức chống thực dân Pháp cứu nước”) : Nêu nhiệm vụ cụ thể của mỗi công dân yêu nước.

● Kết bài (phần còn lại): Khẳng định quyết tâm chiến đấu và sự tất thắng của cuộc chiến đấu chính nghĩa.

- Về hình thức ở văn bản 3:

● Mở đầu: Tiêu đề “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến”

● Kết thúc: Dấu ngắt câu (!).

(Phần “Hà Nội, ngày 19 tháng 12 năm 1946” và tên tác giả “Hồ Chí Minh” không nằm trong nội dung của văn bản).

- Mục đích giao tiếp:

● Văn bản 1: Nhắc nhở 1 kinh nghiệm sống.

● Văn bản 2: Nêu 1 hiện tượng trong đời sống để mọi người cùng suy ngẫm.

● Văn bản 3: Kêu gọi thống nhất ý chí và hành động.

2. Nhận xét

* Khái niệm:

- Văn bản là sản phẩm của hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ, gồm một hay nhiều câu, nhiều đoạn.

*Đặc điểm:

- Mỗi văn bản tập trung thể hiện một chủ đề và triển khai chủ đề đó một cách trọn vẹn.

- Các câu trong văn bản có sự liên kết chặt chẽ, đồng thời cả văn bản được xây dựng theo một kết cấu mạch lạc.

- Mỗi văn bản có dấu hiệu biểu hiện tính hoàn chỉnh về nội dung (thường mở đầu bằng một nhan đề và kết thúc bằng hình thức thích hợp với từng loại văn bản).

- Mỗi văn bản nhằm thực hiện một (hoặc một số) mục đích giao tiếp nhất định.

Thao tác 2: HDHS tìm hiểu các loại văn bản

- GV: Hướng dẫn học sinh làm câu hỏi SGK trang 25.

- GV chia lớp ra làm 4 nhóm thảo luận 4 câu hỏi, sau đó GV chốt lại trên bảng phụ đã chuẩn bị trước.

- GV: So sánh các văn bản 1, 2, 3 với văn bản môn Toán, Lý, Hóa và đơn xin nghỉ học về các phương diện sau:

- Các văn bản thuộc lĩnh vực nào trong cuộc sống? (Phạm vi sử dụng)

- Từ ngữ được sử dụng trong mỗi văn bản thuộc loại nào (từ ngữ thông thường trong cuộc sống hay từ ngữ thuộc lĩnh vực chính trị,..)?

- Mục đích giao tiếp cơ bản của mỗi loại văn bản?

- Các văn bản thuộc loại nào?

- GV: Nhìn lại ngữ liệu trên bảng phụ, hãy cho biết chúng ta đã tìm hiểu được những kiểu văn bản nào?

- (-> 5 loại văn bản: thuộc phong cách ngôn ngữ sinh hoạt, nghệ thuật, chính luận, khoa học, hành chính).

- GV: Gọi HS đọc ghi nhớ.

- GV: Treo bảng phụ.

*Ghi nhớ: SGK trang 25.

- Có 6 loại văn bản:

+ VB thuộc loại phong cách ngôn ngữ sinh hoạt

+ VB thuộc loại phong cách ngôn ngữ hành chính

+ VB thuộc loại phong cách ngôn ngữ chính luận

+ VB thuộc loại phong cách ngôn ngữ khoa học

+ VB thuộc loại phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

+ VB thuộc loại phong cách ngôn ngữ báo chí.