Giáo án bài Các hình thức kết cấu của văn bản thuyết minh - Giáo án Ngữ văn lớp 10

GV HD HS ôn tập về khái niêm và phân loại VB TM.

* Khái niệm và phân loại

- Nhắc lại k/n về VBTM?

- K/n: VB thuyết minh là kiểu VB nhằm giới thiệu, trình bày chính xác, khách quan về cấu tạo, tính chất, quan hệ, giá trị,... của một sự vật, hiện tượng, một vấn đề thuộc tự nhiên, xã hội và con người.

- Các loại VB thuyết minh?

Loại thiên về trình bày, giới thiệu gồm 3 thể nhỏ:

+ Thuyết minh về một tác giả, tác phẩm VH.

+ Thuyết minh về một danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử.

+ Thuyết minh về một phương pháp.

- Phân loại: có nhiều loại, với 2 loại chính:

+ Chủ yếu thiên về trình bày, giới thiệu.

+ Chủ yếu thiên về miêu tả.

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

GV HD HS tìm hiểu mục I.

I. Kết cấu của văn bản thuyết minh

- Em hiểu thế nào là kết cấu VB?

* Kết cấu VB: là sự tổ chức, sắp xếp các thành tố của VB thành một đơn vị thống nhất, hoàn chỉnh, có ý nghĩa.

- Kết cấu VB phụ thuộc vào các yếu tố nào?

Kết cấu phụ thuộc vào đối tượng, mục đích và người tiếp nhận văn bản.

Hs đọc VB.

Gv chia hs thành 4 tổ thảo luận, trả lời các câu hỏi trong sgk:

1. Tìm hiểu ngữ liệu

a. VB 1: Hội thi thổi cơm ở Đồng Vân

- Xác định đối tượng và mục đích thuyết minh?

- Đối tượng thuyết minh: Hội thi thổi cơm ở Đồng Vân- Đồng Tháp - Đan Phượng - Hà Tây→ một lễ hội dân gian.

- Mục đích thuyết minh: Giúp người đọc (người nghe) hình dung được thời gian, địa điểm, diễn biến, ý nghĩa của lễ hội.

- Nội dung thuyết minh của VB?

- Nội dung thuyết minh:

+ Địa điểm: làng Đồng Vân, xã Đồng Tháp, huyện Đan Phượng, tỉnh Hà Tây.

+ Thời gian: ngày rằm tháng giêng hàng năm.

+ Diễn biến:

Thi nấu cơm:- Thủ tục bắt đầu.

- Lấy lửa.

- Nấu cơm.

Chấm thi:- Tiêu chuẩn.

- Cách chấm.

+ Ý nghĩa của lễ hội đối với đời sống tinh thần của nhân dân.

- Phân tích cách sắp xếp ý trong VB? Giải thích cơ sở của cách sắp xếp ấy?

- Cách sắp xếp các ý:

+ Theo trình tự lôgic: Giới thiệu thời gian, địa điểm, diễn biến, ý nghĩa của lễ hội đối với đời sống tinh thần của người dân.

+ Theo trình tự thời gian: phần kể về diễn biến của lễ hội được sắp xếp theo trình tự thời gian: thủ tục bắt đầu cuộc thi, diễn biến cuộc thi, chấm thi.

Hs đọc VB, thảo luận, trả lời các câu hỏi:

b. VB 2: Bưởi Phúc Trạch.

- Đối tượng và mục đích thuyết minh của VB 2?

- Đối tượng thuyết minh: bưởi Phúc Trạch- Một loại trái cây nổi tiếng.

- Mục đích thuyết minh: Giúp người đọc (người nghe) nhận biết được đặc điểm và giá trị của bưởi Phúc Trạch.

- Nội dung thuyết minh của VB 2?

- Nội dung thuyết minh:

+ Các loại bưởi nổi tiếng của Việt Nam.

+ Đặc điểm của bưởi Phúc Trạch: hình dáng quả, đặc điểm vỏ, cùi bưởi; vẻ ngon lành, hấp dẫn của múi bưởi, tép bưởi.

+ Giá trị và sự bổ dưỡng của bưởi.

+ Danh tiếng của bưởi Phúc Trạch.

- Phân tích cách sắp xếp ý trong VB?

+ Quan hệ không gian: từ ngoài vào trong.

+ Quan hệ lôgíc: các phương diện khác nhau của quả bưởi (hình dáng, vỏ, múi tép, màu sắc, hương vị, cảm giác).

+ Quan hệ nhân- quả: giá trị → danh tiếng của bưởi Phúc Trạch.

→ Quan hệ hỗn hợp.

- Giải thích cơ sở của cách sắp xếp ấy?

- Cơ sở sắp xếp: Do mục đích thuyết minh.

- Từ việc tìm hiểu 2 VD trên, em hãy nêu các hình thức kết cấu chủ yếu của văn bản thuyết minh?

2. Các hình thức kết cấu:

- Theo trình tự thời gian.

- Theo trình tự không gian.

- Theo trình tự lôgíc.

- Theo trình tự hỗn hợp.

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

GV HD HS luyện tập.

Yêu cầu hs thảo luận, thực hành làm bài tập 1:

III. Luyện tập:

Thuyết minh về bài Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão?

Bài 1: Thuyết minh về bài Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão.

- Xác định hình thức kết cấu VB thuyết minh?

- Hình thức kết cấu: hỗn hợp.

- Nội dung thuyết minh?

- Nội dung thuyết minh:

+ Giới thiệu về tác giả Phạm Ngũ Lão- một người văn võ toàn tài, một vị tướng giỏi, trước là môn khách sau là con rể của Trần Quốc Tuấn.

+ Giới thiệu về nội dung bài thơ:

Hai câu đầu: Vẻ đẹp, sức mạnh của con người và quân đội nhà Trần đồng thời là bức chân dung tự họa của dũng tướng Phạm Ngũ Lão.

Hai câu sau: Chí làm trai và tâm tình của tác giả

- Thuyết minh về di tích Đền Hùng?

Bài 2:

- Xác định các nội dung chính cần thuyết minh?

Nội dung thuyết minh cơ bản về di tích Đền Hùng:

- Đường đến, địa điểm.

- Khung cảnh thiên nhiên...

- Cụm di tích văn hóa: Đền Hạ, đền Trung, đền Thượng và đền Giếng.

- Vài nét về truyền thuyết Lạc Long Quân và Âu Cơ.

- Lễ hội Đền Hùng hằng năm….