Giáo án Văn 10 bài Tỏ lòng

*. Hướng dẫn HS tìm hiểu chung

-Trình bày những hiểu biết về Phạm Ngũ Lão?

Dự án nhóm 1

Gv hoàn thiện

- Xác định thể loại của bài thơ?

- Căn cứ vào nội dung bài thơ, em hãy cho biết bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào?

- Nỗi lòng tác giả bày tỏ ở đây là gì ?

Hs trả lời nhanh

Gv hoàn thiện

I-TÌM HIỂU CHUNG

1.Tác giả:

- Phạm Ngũ Lão (1255-1320), người tỉnh Hưng Yên , là viên tướng giỏi đời Trần, có công lớn trong cuộc kháng chiến chống Nguyên- Mông . Ông được phong chức Điện soái thượng tướng quân, tước Quan nội hầu

- Tác phẩm còn lại: Thuật hoài, Vãn thượng tướng quốc công Hưng Đạo đại vương.

2. Tác phẩm

a.Thể loại:

- Đường luật thất ngôn tứ tuyệt.

b. Hoàn cảnh sáng tác: Ước đoán bài thơ ra đời trong không khí quyết chiến quyết thắng chống giặc Nguyên-Mông, song chưa đi đến thắng lợi cuối cùng.

c. Chủ đề: Tuyên ngôn về lý tưởng làm trai , chiến đấu bảo vệ đất nước, lập công danh cho xứng đáng với đời.

*. Hướng dẫn HS đọc hiểu văn bản

GV gọi HS đọc.

- Đọc, giải nghĩa từ khó.

Hs thảo luận nhóm

- Phân tích những chi tiết, hình ảnh đáng chú ý trong câu 1?

- Bóng dáng người trai thời Trần được thể hiện như thế nào?

- So sánh với nguyên tác, qua bản phiên âm và bản dịch nghĩa?

( Nhóm 1)

- Tác giả đã sử dụng thủ pháp nghệ thuật gì để mô tả sức mạnh của quân đội nhà Trần? Sức mạnh ấy được thể hiện như thế nào?

( Nhóm 2)

- Cảm nhận của anh (chị) về hai câu thơ đầu?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv hoàn thiện

- Anh (chị) hiểu như thế nào về nợ công danh trong quan niệm của người xưa?

- Nhận xét quan niệm về nợ công danh của PNL so với quan niệm của người xưa?

( Nhóm 3)

- Phân tích ý nghĩa cái “thẹn” của tác giả?

( Nhóm 4)

Bài thơ có giá trị gì đối với tuổi trẻ ngày nay?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv hoàn thiện

- Bài thơ thể hiện hào khí của nam nhi anh hùng , của quân đội anh dũng 3 lần chiến thắng Nguyên- Mông vào đời Trần . Tác giả không chỉ nói lên hoài bão bản thân , mà còn phát ngôn cho cả 1 thời đại rực rỡ chiến công trong lịch sử dân tộc.

- GV kể vắn tắt chuyện Vũ Hầu Khổng Minh Gia Cát Lượng.

II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

1. Đọc - giải nghĩa từ khó.

2. Tìm hiểu

a. Hai câu đầu: Hình tượng con người và quân đội thời Trần

- Câu 1:

+ Hoành sóc: tư thế chiến đấu cầm ngang ngọn giáo rất hiên ngang, lẫm liệt, đầy tự tin 🡪 ý thức, quyết tâm bảo vệ đất nước.

+ Giang sơn: sông núi- đất nước- vũ trụ , gợi một không gian rộng lớn

+ kháp kỷ thu: đã mấy thu- gợi thời gian dài

Hình ảnh ước lệ tượng trưng thể hiện tư thế người trai thời Trần rất hiên ngang lẫm liệt, tư thế lớn lao kì vĩ ấy sánh ngang tầm vũ trụ.

- Câu 2: (Khí thế quân đội - dân tộc)

+ Tam quân – ba thứ quân

+ tì hổ khí thôn ngưu: khí thế mạnh như hổ báo.

🡪 so sánh, lời thơ ước lệ khắc hoạ hình ảnh quân đội thời Trần xông lên giết giặc xâm lăng với sức mạnh bừng bừng khí thế – vẻ đẹp của thời đại, hào khí Đông A.

=> Tác giả đã xây dựng hình ảnh người tráng sĩ lồng trong hình ảnh toàn dân tộc với tư thế tầm vóc vũ trụ, khí thế hào hùng 🡪 hình ảnh đẹp, hoành tráng và giàu tính sử thi.

b. Hai câu sau: Nỗi lòng người tráng sĩ ( cái chí, cái tâm của người anh hùng )

- Công danh:

+ lập công (để lại sự nghiệp)

+ lập danh (để lại tiếng thơm)

+ PNL: hoài bão giúp nước, giúp dân 🡪 là nghĩa vụ, trách nhiệm thiêng liêng đối với đất nước 🡪 tiến bộ, tích cực hơn.

- Thẹn (chuyện Vũ hầu) 🡪 băn khoăn, day dứt không yên khi so sánh với người, với mình 🡪 tâm trong sáng cao cả, hoài bão lớn lao.

=> Trách nhiệm đối với đất nước , mong muốn tạo nên sự nghiệp phi thường để giúp dân, giúp nước (nhân cách, lý tưởng cao đẹp của người trai thời loạn )

* Hướng dẫn HS tổng kết

- Nhận xét về đặc sắc nghệ thuật và giá trị tư tưởng của bài thơ?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv hoàn thiện

III- TỔNG KẾT

1. Nghệ thuật:

- Bài thơ làm theo thể thất ngôn tứ tuyệt ngắn gọn, súc tích.

- Nt: So sánh, ẩn dụ, tượng trưng.

2. Nội dung:

- Bài thơ thể hiện tấm lòng, hoài bão lớn lao của PNL; khẳng định khí phách hào hùng của 1 thời đại, 1 dân tộc -> lòng yêu nước PNL.