Giáo án Văn 10 bài Ôn tập phần Tiếng Việt

Câu 1: Hoạt động giao tiếp là gì? Có những nhân tố giao tiếp nào tham gia và chi phối hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ? Trong hoạt động giao tiếp có những quá trình nào?

Câu 1:

Hoạt động giao tiếp là hoạt động trao đổi thông tin của con người trong xã hội, được tiến hành chủ yếu bằng phương tiện ngôn ngữ (nói hoặc viết) nhằm thực hiện những mục đích về nhận thức, về tình cảm, về hành động,...

- Các nhân tố tham gia và chi phối hoạt động giao tiếp:

+ Nhân vật giao tiếp.

+ Hoàn cảnh giao tiếp.

+ Nội dung giao tiếp.

+ Mục đích giao tiếp.

+ Phương tiện và cách thức giao tiếp.

- Các quá trình:

+ Quá trình tạo lập (sản sinh) văn bản do người nói (người viết) thực hiện.

+ Quá trình lĩnh hội văn bản do người nghe (người đọc) thực hiện.

→ Quan hệ tương tác.

Câu 2: Lập bảng so sánh đặc điểm của ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết?

Câu 2:

Ngôn ngữ nói

Ngôn ngữ viết

* Hoàn cảnh và điều kiện sử dụng:

- Là ngôn ngữ âm thanh, dùng trong giao tiếp tự nhiên hàng ngày, trong đó người nói và người nghe tiếp xúc trực tiếp với nhau, có thể thay phiên nhau trong vai nói và vai nghe.

- Người nghe có thể phản hồi để người nói điều chỉnh.

- Diễn ra tức thời, mau lẹ nên người nói ít có điều kiện lựa chọn, gọt giũa các phương tiện ngôn ngữ; người nghe cũng phải tiếp nhận, lĩnh hội kịp thời, ít có điều kiện suy nghĩ, phân tích.

* Các yếu tố phụ trợ:

- Ngữ điệu: bộc lộ, bổ sung thông tin.

- Nét mặt, cử chỉ, điệu bộ,...

* Đặc điểm chủ yếu về từ và câu:

- Từ: các lớp từ được sử dụng đa dạng (từ mang tính khẩu ngữ, từ địa phương, tiếng lóng, biệt ngữ xã hội, trợ từ, thán từ, từ đưa đẩy, chêm xen,...).

- Câu: thường dùng câu tỉnh lược, có những câu rườm rà, nhiều yếu tố dư thừa, trùng lặp do tính chất tức thời hoặc do chủ ý của người nói.

- Là ngôn ngữ được thể hiện bằng chữ viết trong văn bản và được tiếp nhận bằng thị giác.

- Muốn viết và đọc văn bản, cả người viết và người đọc phải biết các kí hiệu chữ viết, các quy tắc chính tả, các quy cách tổ chức văn bản.

- Khi viết, người viết có điều kiện suy ngẫm, lựa chọn, gọt giũa; khi đọc (do chữ viết được lưu giữ ổn định), người đọc có điều kiện đọc lại, phân tích, nghiền ngẫm để lĩnh hội thấu đáo.

- Ngôn ngữ viết đến được với đông đảo người đọc trong phạm vi ko gian rộng lớn và thời gian lâu dài.

- Hệ thống dấu câu, các kí hiệu văn tự, các hình ảnh minh họa, bảng biểu, sơ đồ,...

- Từ: được lựa chọn chính xác, hợp với phong cách ngôn ngữ, tránh dùng các từ khẩu ngữ, từ địa phương, tiếng lóng, biệt ngữ xã hội,...

- Câu: thường dùng câu dài, nhiều thành phần nhưng được tổ chức mạch lạc, chặt chẽ nhờ các quan hệ từ và sự sắp xếp các thành phần phù hợp.

Câu 3: Văn bản có đặc điểm cơ bản nào? Hãy phân tích các đặc điểm ấy qua 1 VB cụ thể trong SGK Ngữ văn 10?

- Vẽ sơ đồ các loại văn bản?

Câu 3:

- Văn bản là sản phẩm được tạo ra trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ, thường bao gồm nhiều câu.

- Các đặc điểm của văn bản:

+ Mỗi văn bản tập trung nhất quán vào 1 chủ đề và triển khai chủ đề đó 1 cách trọn vẹn.

VD: VB Chinh phụ ngâm (Đoàn Thị Điểm)

Chủ đề: Nỗi lòng cô đơn, sầu nhớ, những khát khao, hoài vọng của người vợ có chồng chinh chiến nơi biên ải xa xôi.

+ Các câu trong văn bản có sự liên kết chặt chẽ, đồng thời cả văn bản được xây dựng theo 1 kết cấu mạch lạc.

+ Mỗi văn bản có dấu hiệu hình thức biểu hiện tính hoàn chỉnh về nội dung: thường mở đầu bằng 1 tiêu đề và có dấu hiệu kết thúc thích hợp với từng loại văn bản.

Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt

Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

- Tính cụ thể.

- Tính cảm xúc.

- Tính cá thể.

- Tính hình tượng.

- Tính truyền cảm.

- Tính cá thể hóa.

Phương diện so sánh

Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt

Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

Về ngữ âm và chữ viết

- Phát âm theo thói quen, theo tiếng địa phương.

- Dùng ngữ điệu và các phương tiện kèm ngôn ngữ.

- Ngữ âm phát huy tác dụng gợi tả, tạo các nét nghĩa bổ sung tinh tế

- Các yếu tố ngữ âm được khai thác tối đa để xây dựng hình tượng.

Về từ ngữ

- Thường dùng những từ ngữ biểu cảm, mang tính chất thân mật suồng sã.

- Dùng nhiều từ tình thái.

- Dùng nhiều từ địa phương, biệt ngữ xã hội

- Sử dụng có chọn lọc những yếu tố của tất cả các lớp từ ngữ khác nhau.

- Sử dụng lớp từ ngữ riêng thường dùng trong thơ

( lớp từ thi ca)

Về kiểu câu

- Dùng tất cả các kiểu câu với tính cụ thể, sinh động.

- Dùng một số kiểu câu riêng: dùng “nó” làm CN giả, “thì, là” đặt ở đầu câu, dùng cá kết cấu có ý nghĩa phủ định, dùng cấu trúc với nhiều từ ngữ chêm xen: thì, là, rất là, coi như là…

- Sử dụng rộng rãi các kiểu câu.

- Vận dụng các kiểu câu đặc thù , tạo nên kiểu cú pháp thi ca

Về biện pháp tu từ

- Ưa dùng lối nói ví von, so sánh để miêu tả sự vật một cách sinh động.

- Ưa dùng cách nói “iêc” hoá như là cách bộc lộ cảm xúc của người nói

- Tận dụng mọi biện pháp tu từ để xây dựng hình tượng, tổ chức tác phẩm văn chương.

- Biện pháp tu từ ngữ âm, ngữ pháp

Về bố cục, trình bày

- Dùng từ ngữ, câu lặp hoặc cố ý hoặc vô ý

- Diễn biến tự nhiên.

Coi trọng vẻ đẹp cân đối hài hoà trong chiều sâu bố cục, trình bày của tác phẩm

Câu 5: Trình bày khái quát về:

- Nguồn gốc tiếng Việt?

- Quan hệ họ hàng của tiếng Việt?

- Lịch sử phát triển của tiếng Việt?

3 loại chữ viết tiếng Việt:

+ Chữ Việt cổ.

+ Chữ Nôm.

+ Chữ quốc ngữ.

- Kể tên các tác phẩm đã học bằng chữ Hán, chữ Nôm và chữ quốc ngữ?

Câu 5:

a. Các vấn đề lịch sử tiếng Việt:

* Nguồn gốc tiếng Việt:

- Bản địa (ra đời và phát triển cùng với quá trình hình thành và phát triển của dân tộc Việt).

- Thuộc họ ngôn ngữ Nam Á.

* Quan hệ họ hàng:

Có quan hệ họ hàng với tiếng Mường.

* Lịch sử phát triển:

- Tiếng việt trong thời kì Bắc thuộc và chống Bắc thuộc: có sự tiếp xúc, ảnh hưởng sâu rộng, vay mượn nhiều từ ngữ gốc Hán bằng nhiều cách:

+ Vay mượn trọn vẹn từ ngữ hán, Việt hóa âm đọc, giữ nguyên nghĩa.

+ Rút gọn.

+ Đảo lại vị trí các yếu tố.

+ Đổi yếu tố (trong các từ ghép).

+ Mở rộng (thu hẹp) nghĩa.

- Tiếng Việt trong thời kì phong kiến độc lập tự chủ:

+ Việc học ngôn ngữ - văn tự hán được đẩy mạnh → Việc vay mượn chữ Hán theo hướng Việt hóa làm tiếng Việt càng thêm phong phú, uyển chuyển.

+ Chữ Nôm ra đời vào thế kỉ XIII - thứ chữ ghi âm tiếng Việt trên cơ sở chữ Hán.

- Tiếng Việt trong thời kì Pháp thuộc:

+ Chữ quốc ngữ dần trở nên thông dụng, có sự tiếp xúc, ảnh hưởng tích cực của ngôn ngữ, văn hóa phương Tây (chủ yếu là ngôn ngữ, văn hóa Pháp).

+ Một nền văn xuôi tiếng Việt hiện đại đã nhanh chóng hình thành và phát triển. Báo chí, sách xuất bản ngày càng nhiều. Nó có khả năng thích ứng trong lĩnh vực KHTN, xây dựng hệ thống thuật ngữ khoa học ngày càng hoàn chỉnh.

- Tiếng Việt từ sau cách mạng Tháng 8-1945 đến nay:

+ Công cuộc xây dựng hệ thống thuật ngữ khoa học nói riêng và chuẩn hóa tiếng Việt được đẩy mạnh.

+ Tiếng Việt trở thành ngôn ngữ quốc gia.

Ngữ âm - chữ viết

Từ ngữ

Ngữ pháp

Phong cách ngôn ngữ

- Tránh nhầm lẫn các từ gần âm, gần nghĩa hoặc phát âm ko đúng chuẩn mực.

- Thận trọng khi dùng từ địa phương.

- Viết đúng quy tắc chính tả và chữ viết.

- Tránh dùng từ sai nghĩa.

- Tránh dùng từ trùng lặp.

- Dùng đúng âm thanh và cấu tạo của từ.

- Dùng đúng đặc điểm ngữ pháp, phong cách ngôn ngữ của từ.

- Tránh dùng câu thiếu thành phần.

- Tránh diễn đạt mơ hồ, tối nghĩa.

- Các câu có liên kết.

- Không dùng lẫn phong cách ngôn ngữ.

Câu 7: Tìm và sửa lỗi sai của các câu văn

Câu 7:

- Câu a sai, do: thừa từ “đòi hỏi”, thiếu dấu phẩy.

- Câu b đúng.

- Câu c sai, do: thừa từ “làm”, thiếu dấu phẩy.

- Câu d đúng.

- Câu e sai, do: k

o phân định rõ các thành phần câu.

- Câu g đúng.

- Câu h sai, do: thừa từ “nên”