Giáo án Văn 10 bài Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn & Thái sư Trần Thủ Độ

Tìm hiểu chung

GV: Yêu cầu HS đọc SGK và cho biết vài nét về Ngô Sĩ Liên?

HS: Dựa vào tiểu dẫn, trả lời

GV: Nêu những hiểu biết của em về bộ “Đại Việt sử kí toàn thư ”?

HS: Suy nghĩ trả lời

GV: Khái quát ý

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả: Ngô Sĩ Liên(?-?)

- Là nhà sử học nổi tiếng thời Lê (Thế kỉ XV).

- Đỗ tiến sĩ năm 1442.

- Làm quan từ thời vua Lê Thái Tông đến thời Lê Thánh Tông.

- Nhân vật lịch sử tài năng có cống hiến cho lịch sử

2. Bộ “Đại Việt sử kí toàn thư”:

Bộ chính sử lớn nhất Việt Nam thời Trung đại

- Cuốn sử biên niên ghi chép ls từ thời Hồng Bàng đến 1428 khi Lê Lợi lên ngôi vua

→ Có giá trị sử học và văn học, thể hiện tinh thần dân tộc

Đọc hiểu văn bản

Thao tác 1: Tìm hiểu văn bản Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn

Hoạt động nhóm, sử dụng kĩ thuật khăn phủ bàn. Chia lớp làm ba nhóm, thảo luận nhanh các câu hỏi:

- Nhóm 1: Trần Quốc Tuấn đã đề xuất kế sách gì?

- Nhóm 2: Khi nghe lời cha dặn thái độ Trần Quốc Tuấn như thế nào? Chi tiết Trần Quốc Tuấn đem lời cha dặn ra hỏi 2 người gia nô và hai người con và phản ứng của ông khi nghe câu trả lời của họ có ý nghĩa như thế nào?

- Nhóm 3: Ở đoạn 3, tác giả trực tiếp ngợi ca những phẩm chất gì của Trần Quốc Tuấn ?

HS: Thảo luận theo nhóm, sau đó ghép lại và trình bày

GV: Nhận xét phần trình bày của HS Mở rộng và nâng cao

Trần Quốc Tuấn được đặt trong những mối quan hệ như thế nào? Như vậy, đoạn trích đã làm nổi bật những đặc điểm gì về nhân cách của Trần Quốc Tuấn ?

HS: Rút ra nhận xét

GV: Khái quát chung.

II. Đọc hiểu văn bản

1. Văn bản: Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn

a. Đoạn 1 (Tháng 6 ngày 24 … giữ nước vậy) - Đề xuất kế sách giữ nước với vua → Tùy thời thế mà có sách lược phù hợp, vận dụng binh pháp linh hoạt, có tướng giỏi và quan trọng nhất là phải đoàn kết toàn dân.

b. Đoạn 2 (Quốc Tuấn là con An Sinh Vương… cho Quốc Tảng vào viếng) - Việc giữ tiết bề tôi

+ Trần Quốc Tuấn ghi để lời cha dặn trong lòng nhưng không cho là phải.

+ Khi quyền quân quyền nước trong tây, ông dùng chuyện cũ để thử lòng gia nô và các con.

→ Trần Quốc Tuấn đặt nợ nước lên trên tình nhà, một tấm lòng tận trung với vua, là con người khiêm tốn, biết lắng nghe ý kiến người khác, nghiêm khắc trong giáo dục con cái.

3. Đoạn 3 (Mùa thu tháng 8… hết)

- Dặn con cách chôn cất mai táng khi mình qua đời.

- Tiến cử người tài giỏi cho đất nước.

- Soạn sách để khích lệ tướng sĩ: Sưu tập binh pháp các nhà làm thành bát quái cung đồ, đặt tên là Vạn kiếp tông bí truyền thư.

- Uy lực của Trần Quốc Tuấn sau khi chết, sự hiển linh của bậc đại thánh.:

⇒ Trần Quốc Tuấn là con người trung quân ái quốc, tài năng đức độ. Ông đã để lại tấm gương sáng về đạo lí làm người.

Thao tác 2: Tìm hiểu văn bản Thái sư Trần Thủ Độ

GV: Đọc văn bản và cho biết nhân cách Trần Thủ Độ thể hiện qua mấy tình tiết chính ?

HS: Nêu được 4 tình tiết chính

Hoạt động nhóm, sử dụng kĩ thuật khăn phủ bàn. Chia lớp thành 4 nhóm, thảo luận trình bày các tình tiết và yêu cầu mỗi tình tiết phải đúc kết những tính cách nổi bật của thái sư Trần Thủ Độ? (Gợi ý: mỗi nhóm diễn lại tình tiết và nhận xét tình tiết nhóm mình trên bảng)

+ Nhóm 1: tình tiết 1

+ Nhóm 2: tình tiết 2

+ Nhóm 3: tình tiết 3

+ Nhóm 4 : tình tiết 4

HS: - Trình bày theo nhóm

- Nhóm khác nhận xét, bổ sung

GV: - Nhận xét phần trình bày của các nhóm

- Gợi ý chung

GV: Qua việc tìm hiểu các tình tiết, em nhận xét chung gì về nhân cách của Trần Thủ Độ?

HS: Suy nghĩ cá nhân, trả lời

GV: Nhận xét, chốt ý chính

2. Văn bản: Thái sư Trần Thủ Độ

* Thái sư Trần Thủ Độ là một nhân vật lịch sử đầu đời Trần, có công lớn trong việc giúp Thái Tông nên nghiệp vương. Tuy không có học vấn nhưng tài lược hơn người, được mọi người suy tôn

Các tình tiết chính:

+ Tình tiết 1: Có người hặc tội chuyên quyền của Trần Thủ Độ với nhà vua → Là người thẳng thắn, nghiêm khắc với bản thân, khích lệ cấp dưới trung thực và dũng cảm, vạch sai lầm của người khác, cho dù đó là bề trên.

+ Tình tiết 2: Tên quân hiệu ngăn không cho vợ Trần Thủ Độ qua chỗ thềm cấm → Khích lệ người biết giữ nghiêm phép nước, không vì người vợ yêu quý của mình mà vi phạm kỉ cương phép nước.

+ Tình tiết 3: Có người nhờ vợ Trần Thủ Độ xin chức tước. → Ông biết gìn giữ sự công bằng của phép nước, bài trừ tệ nạn đút lót, dựa dẫm thân thế, khéo léo nhắc nhở vợ không được vào quyền thế của chồng để làm bậy.

+ Tình tiết 4: Vua muốn phong chức cho An Quốc, ông thẳng thắn trình bày: chỉ nên chọn người giỏi nhất → Là người thẳng thắn, cương trực, biết đặt việc công lên tên, không tư lợi, gây bè cánh,

⇒ Nhân cách của Trần Thủ Độ: thẳng thắn, độ lượng, nghiêm minh đặc biệt là chí công vô tư. Ông xứng đáng là vị quan đầu triều gương mẫu, là chỗ dựa vững chắc cho quốc gia và đáp ứng lòng tin cậy của nhân dân.

Tổng kết

Sử dụng kĩ thuật động não

GV: Dựa vào việc tìm hiểu văn bản, em nhận xét chung gì về những đặc điểm nghệ thuật và ý nghĩa văn bản? Qua đó em học tập được điều gì qua nhân vật Trần Quốc Tuấn, Trần Thủ Độ?

HS: Rút ra nghệ thuật, ý nghĩa văn bản và liên hệ bản thân

GV: Gợi ý và liên hệ giáo dục HS biết trân trọng các nhân vật lịch sử và học tập theo phẩm chất nhân cách cao đẹp của họ

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật

- Lựa chọn chi tiết tiêu biểu, có sức khái quát cao.

- Cách dựng nhân vật lịch sử qua lời nói và cử chỉ, hành động; kết hợp giữa biên niên và tự sự; lối kể chuyện kiệm lời, giàu kịch tính.

2. Ý nghĩa văn bản.

- Văn bản Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn ca ngợi nhân cách cao đẹp và đóng góp lớn lao của Hưng Đạo Đại Vương cho đất nước.

- Văn bản Thái sư Trần Thủ Độ đề cao nhân cách cao cả, trọng nghĩa nước hơn tình nhà của Trần Thủ Độ. Văn bản có ý nghĩa giáo dục sâu sắc.