Giáo án bài Khái quát văn học dân gian Việt Nam (tiết 2) - Giáo án Ngữ văn lớp 10

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

III. Những giá trị cơ bản của VHDG.

1. VH dân gian là kho tri thức vô cùng phong phú về đời sống các dân tộc (giá trị nhận thức):

? Tóm tắt nội dung các giá trị của VHDG?

- VH dân gian → là tri thức về mọi lĩnh vực của đời sống tự nhiên, xã hội và con người→ phong phú → là tri thức của 54 dân tộc → đa dạng.

? Tại sao nói VHDG là kho tri thức?

GV: - Tri thức dân gian là gì?

Gv định hướng: Tri thức dân gian là nhận thức, hiểu biết của nhân dân đối với cuộc sống quanh mình.

GV: - Vì sao VH dân gian được coi là kho tri thức vô cùng phong phú và đa dạng?

Gv gợi mở: Tri thức dân gian bao gồm những tri thức về các lĩnh vực nào? Của bao nhiêu dân tộc?

- VH dân gian thể hiện trình độ nhận thức và quan điểm của ai? Điều đó có gì khác với giai cấp thống trị cùng thời? VD?

- VH dân gian thể hiện trình độ nhận thức và quan điểm tư tưởng của nhân dân lao động nên nó mang tính chất nhân đạo, tiến bộ, khác biệt và thậm chí đối lập với quan điểm của giai cấp thống trị cùng thời.

VD: + Con vua thì lại làm vua

Con sãi ở chùa thì quét lá đa

Bao giờ dân nổi can qua

Con vua thất thế lại ra quét chùa.

+ Đừng than phận khó ai ơi

Còn da: lông mọc, còn chồi: nảy cây...

Tri thức dân gian được trình bày ntn? VD?

- Tri thức dân gian thường được trình bày bằng ngôn ngữ nghệ thuật hấp dẫn, dễ phổ biến, có sức sống lâu bền với thời gian.

VD: Bài học về đạo lí làm con:

Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra

Một lòng thờ mẹ kính cha

Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.

Gv mở rộng: Tuy nhiên nhận thức của nhân dân lao động ko phải hoàn toàn và bao giờ cũng đúng. VD: Đi một ngày đàng học một sàng khôn;

Những người ti hí mắt lươn / Trai thường chốn chúa, gái buôn lộn chồng...

GV: - Tính giáo dục của VH dân gian được thể hiện qua những khía cạnh nào? VD?

- Tôi yêu truyện cổ nước tôi

Vừa nhân hậu lại tuyệt vời sâu xa

Thương người rồi mới thương ta

Yêu nhau cách mấy núi xa cũng tìm

( Lâm Thị Mỹ Dạ)

GV : Truyện “Tấm Cám”, “Thạch Sanh” để lại cho em những bài học gì sâu sắc ?

HS phát biểu, liên hệ bản thân.

2.VH dân gian có giá trị giáo dục sâu sắc về đạo lí làm người:

GV: - Giá trị thẩm mĩ to lớn của VH dân gian được biểu hiện ntn?

- Tinh thần nhân đạo:

+ Tôn vinh giá trị con người (tư tưởng nhân văn).

+ Tình yêu thương con người (cảm thông, thương xót).

+ Đấu tranh không ngừng để bảo vệ, giải phóng con người khỏi bất công, cường quyền (Tấm Cám, Chử Đồng Tử, ..).

- Hình thành những phẩm chất truyền thống tốt đẹp:

+ Tình yêu quê hương, đất nước.

+ Lòng vị tha, đức kiên trung.

+ Tính cần kiệm, óc thực tiễn,...

GV:- Kể tên một vài tác giả ưu tú có sự học tập VH dân gian?

? Nhà văn, nhà thơ học được gì từ VHDG?

→ Nhà thơ: học giọng điệu trữ tình, xây dựng nhân vật trữ tình, sử dụng ngôn từ…( NDu, HXH, THữu…)

→ Nhà văn: học tập nghệ thuật xây dựng cốt truyện.

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

3. VH dân gian có giá trị thẩm mĩ to lớn, góp phần quan trọng tạo nên bản sắc riêng cho nền VH dân tộc:

- Nhiều tác phẩm VH dân gian trở thành mẫu mực nghệ thuật để người đời học tập.

- Khi VH viết chưa phát triển, VH dân gian đóng vai trò chủ đạo.

- Khi VH viết phát triển, VH dân gian là nguồn nuôi dưỡng, là cơ sở của VH viết, phát triển song song, làm cho VH viết trở nên phong phú, đa dạng, đậm đà bản sắc dân tộc.

Phân tích ảnh hưởng của ca dao dân ca trong đoạn thơ sau của Tố Hữu :

Ta với mình, mình với ta

Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh

Mình đi mình lại nhớ mình

Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa

(Việt Bắc)

Ảnh hưởng của ca dao, dân ca trong đoạn thơ :

- Hình thức :

+ Thể thơ lục bát

+ Cặp đại từ xưng hô mình – ta...

- Nội dung : Nói về nghĩa tình cách mạng thủy chung son sắt – một truyền thống đạo lí tốt đẹp của dân tộc Việt Nam

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

GV nêu yêu cầu :

Sáng tác 2-4 câu thơ lục bát với đề tài tự chọn.

HS làm việc cá nhân, trình bày kết quả.

Yêu cầu :

-Hình thức : đúng thể thơ lục bát.

-Nội dung : tự chọn, nên viết về tình cảm, cảm xúc của cá nhân trước thiên nhiên, con người, cuộc sống xung quanh. Đề tài phải phù hợp lứa tuổi, chuẩn mực đạo đức chung.