Kiến thức trọng tâm Sinh học 12 Bài 30: Quá trình hình thành loài (tiếp theo)

Trang trước
Trang sau  

Nhằm mục đích giúp học sinh nắm vững kiến thức môn Sinh học lớp 12 để chuẩn bị cho kì thi THPT Quốc gia năm 2021, VietJack biên soạn Sinh học 12 Bài 30: Quá trình hình thành loài (tiếp theo) theo bài học đầy đủ, chi tiết nội dung lý thuyết, câu hỏi trắc nghiệm và giải các bài tập trong sgk Sinh học 12.

A. Lý thuyết bài học

II. HÌNH THÀNH LOÀI CÙNG KHU VỰC ĐỊA LÍ

Bài 30: Quá trình hình thành loài (tiếp theo)

1. Hình thành loài bằng cách li tập tính và cách li sinh thái

a. Hình thành loài bằng cách li tập tính

Bài 30: Quá trình hình thành loài (tiếp theo)

+ Các cá thể của 1 quần thể do đột biến có được kiểu gen nhất định làm thay đổi một số đặc điểm liên quan tới tập tính giao phối thì những cá thể đó có xu hướng giao phối với nhau tạo nên quần thể cách li với quần thể gốc.

+ Lâu dần do giao phối không ngẫu nhiên và các NTTH tác động dẫn đến cách li sinh sản và dần sẽ hình thành loài mới.

b. Hình thành loài bằng cách li sinh thái

Bài 30: Quá trình hình thành loài (tiếp theo)

- Kết luận:

+ Hai quần thể cùng một loài sống trong một khu vực địa lí nhưng ở 2 ổ sinh thái khác nhau thì lâu dần các nhân tố tiến hóa tác động làm phân hóa vón gen của 2 quần thể đến một lúc nào đó làm xuất hiện sự cách li sinh sản thì loài mới hình thành.

+ Hình thành loài bằng cách lí sinh thái thường xảy ra đối với các loài động vật ít di chuyển

2. Hình thành loài bằng con đường lai xa

Bài 30: Quá trình hình thành loài (tiếp theo)

- Lai xa là phép lai giữa 2 cá thể thuộc 2 loài khác nhau, hầu hết cho con lai bất thụ.

- Tuy nhiên trong trường hợp cây sinh sản vô tính lại có thể hình thành loài mới bằng lai xa.

- Đa bội hóa hay còn gọi là song nhị bội là trường hợp con lai khác loài được đột biến làm nhân đôi toàn bộ bộ NST.

- Loài mới được hình thành nhờ lai xa kèm đa bội hóa có bộ NST lưỡng bội của cả loài bố và mẹ nên chúng giảm phân bình thường và hoàn toàn hữu thụ.

B. Câu hỏi trắc nghiệm

Câu 1: Hai loài cá rất giống nhau cùng sống trong một hồ nước chỉ khác nhau về màu sắc, một loài màu đỏ, một loài màu xám, mặc dù sống chung trong một khu vực nhưng chúng luôn chỉ giao phối với những cá thể cùng màu với mình. Người ta cho rằng hai loài này đã được tiến hóa từ một loài ban đầu theo cách...?

  1. Cách li tập tính
  2. Cách li sinh thái
  3. Cách li địa lí
  4. Lai xa và đa bội hóa

Đáp án:

Đây là ví dụ về hình thành loài mới bằng cách li tập tính.

Đáp án cần chọn là: A

Câu 2: Hai loài chim rất giống nhau cùng sống trong một khu rừng nhưng khác nhau tập tính sinh sản, con đực của hai loài có vũ điệu tán tỉnh con cái khác nhau. Người ta cho rằng hai loài này đã được tiến hóa từ một loài ban đầu theo cách...?  

  1. Cách li sinh thái
  2. Cách li tập tính
  3. Cách li địa lí
  4. Lai xa và đa bội hóa

Đáp án:

Đây là ví dụ về hình thành loài mới bằng cách li tập tính.

Đáp án cần chọn là: B

Câu 3: Hai loài khác nhau được hình thành từ một loài ban đầu bằng cách li tập tính sẽ có đặc điểm nào khác nhau?

  1. Tập tính
  2. Ổ sinh thái
  3. Hình thái
  4. Khu phân bố

Đáp án:

Hai loài hình thành bằng cách li tập tính sẽ khác nhau về tập tính.

Đáp án cần chọn là: A

Câu 4: Hai loài khác nhau được hình thành từ một loài ban đầu bằng cách li tập tính sẽ có đặc điểm khác nhau đầu tiên là?

  1. Ổ sinh thái
  2. Tập tính
  3. Hình thái
  4. Khu phân bố

Đáp án:

Hai loài khác nhau được hình thành từ một loài ban đầu bằng cách li tập tính sẽ có đặc điểm khác nhau đầu tiên là về tập tính.

Đáp án cần chọn là: B

Câu 5: Một loài có quần thể phân bố rải rác từ chân núi lên đỉnh núi, lâu dần đã hình thành nên hai loài khác nhau và cách li sinh sản với nhau. Hai loài này đã được hình thành bằng?

  1. Cách li tập tính
  2. Cách li sinh thái
  3. Cách li địa lí
  4. Lai xa và đa bội hóa

Đáp án:

Đây là ví dụ về hình thành loài mới bằng cách li sinh thái.

Đáp án cần chọn là: B

Câu 6: Một loài mao lương ban đầu đã hình thành nên hai loài khác nhau, một loài sống ở bãi bồi sông, một loài sống ở phía trong bờ sông, chúng cách li sinh sản với nhau. Hai loài này đã được hình thành bằng con đường?

  1. Cách li địa lí
  2. Cách li tập tính
  3. Cách li sinh thái
  4. Lai xa và đa bội hóa

Đáp án:

Đây là ví dụ về hình thành loài mới bằng cách li sinh thái.

Đáp án cần chọn là: C

Câu 7: Cho các đặc điểm: 

1. Diễn ra trong một thời gian dài. 

2. Hình thành loài mới một cách nhanh chóng. 

3. Trải qua các dạng trung gian chuyển tiếp. 

4. Thường xảy ra ở các loài thực vật. 

5. Có sự tác động của các yếu tố ngẫu nhiên, giao phối không ngẫu nhiên và các nhân tố tiến hóa khác. 

Những đặc điểm về sự hình thành loài bằng cách li sinh thái là:

  1. (1), (3), (4).
  2. (1), (3), (5).
  3. (2), (3), (5).
  4. (2), (3), (4).

Đáp án:

Các đặc điểm về sự hình thành loài bằng cách ly sinh thái là: (1),(3),(5)

Ý (2) sai vì hình thành loài một cách từ từ, ý (4) sai, vì thường xảy ra ở cả thực vật và động vật ít di chuyển

Đáp án cần chọn là: B

Câu 8: Cho các đặc điểm: 

1. Diễn ra trong một thời gian ngắn. 

2. Hình thành loài mới một cách từ từ. 

3. Trải qua các dạng trung gian chuyển tiếp. 

4. Thường xảy ra ở các loài động vật. 

5. Có sự tác động của các yếu tố ngẫu nhiên, giao phối không ngẫu nhiên và các nhân tố tiến hóa khác. 

Những đặc điểm về sự hình thành loài bằng cách li sinh thái là

  1. (1), (3), (4).
  2. (1), (3), (4), (5).
  3. (2), (3), (4), (5).
  4. (2), (3), (4).

Đáp án:

Các đặc điểm về sự hình thành loài bằng cách ly sinh thái là: (2), (3), (4), (5)

Ý (1) sai vì hình thành loài một cách từ từ => đặc điểm chung của hình thành loài bằng các con đường khác nhau.

Ý (4) sai, vì thường xảy ra ở thực vật, động vật ít khả năng di chuyển.

Đáp án cần chọn là: C

Câu 9: Hình thành loài mới bằng cách li sinh thái thường gặp ở những đối tượng

  1. Thực vật
  2. Thực vật và động vật có khả năng di chuyển xa
  3. Động vật
  4. Thực vật và động vật ít có khả năng di chuyển

Đáp án:

Hình thành loài mới bằng cách li sinh thái thường gặp ở những đối tượng thực vật và động vật ít có khả năng di chuyển

Đáp án cần chọn là: D

Câu 10: Hình thành loài bằng cách li sinh thái thường gặp ở những loài:

  1. động vật có khả năng di chuyển nhiều.
  2. thực vật và động vật ít di chuyển.
  3. động vật ít di chuyển.
  4. thực vật.

Đáp án:

Những loài di động nhiều có nhiều khả năng diễn ra sự hình thành loài mới bằng cách ly địa lý. Hình thành loài bằng cách ly sinh thái thường gặp những loài ít di động, động vật ít di chuyển hay không di chuyển được xa

Thực vật không có khả năng di chuyển nhưng chúng có khả năng phát tán mạnh thì vẫn có khả năng hình thành loài mới thông qua con đường cách lí địa lí phổ biến hơn

Đáp án cần chọn là: B

Câu 11: Hình thành loài mới bằng con đường lai xa và đa bội hoá là phương thức thường thấy ở:

  1. Thực vật
  2. Động vật
  3. Động vật ít di động
  4. Động vật kí sinh

Đáp án:

Hình thành loài mới bằng con đường lai xa và đa bội hoá thường thấy ở thực vật.

Vì ở thực vật có khả năng tự thụ phấn, sinh sản sinh dưỡng), ít xảy ra ờ động vật vì: hệ thần kinh của động vật phát triển, cách li sinh sản giữa 2 loài rất phức tạp, đa bội hóa thường gây nên rối loạn về giới tính.

Đáp án cần chọn là: A

Câu 12: Hình thành loài mới bằng con đường lai xa và đa bội hóa chủ yếu gặp ở các loài

  1. Động vật bậc cao.
  2. Động vật bậc thấp.
  3. Thực vật sinh sản hữu tính.
  4. Thực vật sinh sản vô tính.

Đáp án:

Con đường lai xa và đa bội hóa kết quả sẽ tạo ra loài mới mang ít nhất 2 bộ NST lưỡng bội của hai loài khác nhau

Muốn đa bội hóa được phải lai xa thành công. Quá trình lai xa ở thực vật diễn ra dễ hơn ở động vật rất nhiều vì ở thực vật, các cơ chế xác định giới tính không quá phức tạp như ở động vật

Nếu chỉ tiến hành lai xa sẽ chỉ tạo ra loài chứa các bộ NST đơn bội  của hai loài khác nhau. Nếu loài mới được tạo ra sinh sản vô tính => không cần đa bội hóa

Nếu loài mới được tạo ra đó sinh sản hữu tính thì do có chứa bộ NST đơn bội nên không có khả năng sinh sản hữu tính, cần tiến hành đa bội hóa để tạo ra loài mới có bộ NST lưỡng bội. Khi đã được đa bội hóa, các NST đã tồn tại thành từng cặp tương đồng có khả năng sinh sản hữu tính

Đáp án cần chọn là: C

Câu 13: Tiến hành phép lai xa giữa hai loài thực vật họ hàng gần, bộ NST giống nhau về số lượng 2n = 18. Thỉnh thoảng thu được những con lai hữu thụ. Giải thích nào sau đây là hợp lý trong trường hợp này?

  1. Số lượng bộ NST của hai loài là giống nhau nên tổng hợp lại bộ NST chẵn, có thể phân chia trong giảm phân bình thường và tạo giao tử bình thường.
  2. Vì đây là hai loài họ hàng gần, cấu trúc của hầu hết NST có sự giống nhau nên hiện tượng tiếp hợp trao đổi đoạn vẫn có thể xảy ra và sự hình thành giao tử ở con lai xảy ra bình thường.
  3. Trong quá trình lai xa, rối loạn giảm phân dẫn tới hình thành các giao tử lưỡng bội. Sự kết hợp của các giao tử này tạo thành dạng song nhị bội có khả năng sinh sản bình thường.
  4. Cấu trúc và số lượng NST giống nhau sẽ dẫn đến khả năng giảm phân bình thường và sinh giao tử hữu thụ.

Đáp án:

Giải thích hợp lý nhất là C

A chưa đúng ở chỗ bộ NST tổng hợp lại là bộ NST song dị bội mới có khả năng tạo giao tử bình thường còn giao tử của thể dị bội không có khả năng giảm phân

B sai, mặc dù cấu trúc NST của 2 loài có những nét tương đồng nhưng vẫn không thể nào mà xảy ra trao đổi chéo vì đây là bộ NST đơn bội của hai loài, không có cặp tương đồng nên không thể giảm phân hình thành các giao tử bình thường

D sai, đã là 2 loài thì trong cấu trúc NST sẽ có sự sai khác nhất định

Đáp án cần chọn là: C

Câu 14: Để giải thích trong tự nhiên các cá thể song nhị bội thường trở thành loài mới, điều nào sau đây là hợp lí nhất?

  1. Lai xa và đa bội hóa là con đường hình thành loài khá phổ biến ở thực vật
  2. Thể song nhị bội có bộ nhiễm sắc thể khác với bộ NST của hai loài bố mẹ nên khi giao phối trở lại các dạng bố mẹ thì cho con lai bất thụ
  3. Thể song nhị bội là các cá thể có bộ NST bao gồm hai bộ NST đơn bội của hai loài khác nhau
  4. Thể song nhị bội có thể nhân lên theo con đường sinh sản vô tính, vì vậy có thể hình thành loài mới

Đáp án:

Thể song nhị bội có bộ NST gồm 2 bộ NST đơn bội của 2 loài khác nhau

=> NST có sự tồn tại thành từng cặp tương đồng

=>có khả năng giảm phân hình thành giao tử và thụ tinh tạo ra thế hệ sau.

Tuy nhiên khi lai thể song nhị bội với bố mẹ ban đầu thì cho con lai bất thụ => cách li sau hợp tử

=> Thể song nhị bội cách li sính sản với bộ me ban đầu

Đáp án cần chọn là: B

Câu 15: Loài bông trồng ở Mĩ có bộ NST 2n = 52 trong đó có 26 NST lớn và 26 NST nhỏ. Loài bông của châu Âu có bộ NST 2n = 26 gồm toàn NST lớn. Loài bông hoang dại ở Mĩ có bộ NST 2n = 26 toàn NST nhỏ. Cơ chế nào đã dẫn đến sự hình thành loài bông trồng ở Mĩ có bộ NST 2n = 52?

  1. Con đường lai xa và đa bội hoá.
  2. Con đường sinh thái.
  3. Con đường địa lí.
  4. Con đường cách li tập tính.

Đáp án:

Loài bông trồng ở Mĩ là loại bông song dị bội. Cơ chế để hình thành là con đường lai xa và đa bội hóa

Loài bông châu Âu : 2nA = 26

Loài bông hoang dại Mĩ : 2na = 26

Lai xa: 2nA    × 2na

→ F1 : nA + na

Đa bội hóa → 2nA + 2na = 52

Đáp án cần chọn là: A

Câu 16: Quá trình hình thành loài lúa mì (T.aestivum) được các nhà khoa học mô tả như sau: Loài lúa mì (T. monococcum) lai với loài cỏ dại (T. speltoides) đã tạo ra con lai. Con lai này được gấp đôi bộ nhiễm sắc thể tạo thành loài lúa mì hoang dại (A. squarrosa). Loài lúa mì hoang dại (A. squarrosa) lai với loài cỏ dại (T. tauschii) đã tạo ra con lai. Con lai này lại được gấp đôi bộ nhiễm sắc thể tạo thành loài lúa mì (T. aestivum). Loài lúa mì (T. aestivum) có bộ nhiễm sắc thể gồm

  1. Bốn bộ nhiễm sắc thể đơn bội của bốn loài khác nhau.
  2. Bốn bộ nhiễm sắc thể lưỡng bội của bốn loài khác nhau.
  3. Ba bộ nhiễm sắc thể lưỡng bội của ba loài khác nhau.
  4. Ba bộ nhiễm sắc thể đơn bội của ba loài khác nhau.

Đáp án:

  1. monococcum (2nA) × T. Speltoides(2nB)

Con lai : nA + nB

Gấp đôi bộ NST → 2nA + 2nB  A. Squarrosa)

  1. squarrosa (2nA + 2nB) ×      T. tauschii (2nC)

Con lai : nA + nB + nC .

Gâp đôi bộ NST → 2nA + 2nB + 2nC  (T.aestivum)

Con lai này mang 3 bộ NST lưỡng bội của 3 loài

Đáp án cần chọn là: C

Câu 17: Lai cải bắp với cải củ, được con lai thường bất thụ. Theo lí thuyết, để tạo con lai hữu thụ thường dùng bao nhiêu biện pháp trong số những biện pháp sau: 

(1) Tạo cây cải củ và cải bắp tứ bội (4n) bằng cônxisin, rồi cho chúng giao phấn với nhau. 

(2) Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn của loài cây này trong ống nghiệm rồi cho phát triển thành cây, sau đó cho giao phấn với nhau. 

(3) Xử lý trực tiếp hạt lai bất thụ với cônxisin để thu được hạt dị đa bội rồi cho nảy mầm thành cây. 

(4) Nuôi cấy mô của cây lai bất thụ rồi xử lý 5BU để tạo cây dị đa bội phát triển thành cây. 

Số phát biểu đúng là:

  1. 3
  2. 2
  3. 1
  4. 4

Đáp án:

Các phát biểu đúng là: (1) (3)

2 sai, nuôi cấy hạt phấn, noãn của 2 loài, cho phát triển thành cây sẽ là các cây lưỡng bội đồng hợp tất cả các gen: 2na và 2nb cho giao phấn với nhau vẫn tạo ra cây bất thụ na + nb

4 sai, 5BU là tác nhân làm thay thế cặp nu A-T băng G-X, không có tác dụng làm đa bội hóa cây

Đáp án cần chọn là: B

Câu 18: Xét 2 cá thể thuộc 2 loài thực vật lưỡng tính khác nhau: cá thể thứ nhất có kiểu gen AaBbDd, cá thể thứ 2 có kiểu gen EeGGhh. Cho các phát biểu sau đây:    

 (1) Bằng phương pháp nuôi cấy hạt phấn riêng rẽ của từng cá thể sẽ thu được tối đa là 10 dòng thuần chủng về tất cả các cặp gen.

 (2) Bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào sinh dưỡng riêng rẽ của từng cá thể sẽ không thu được dòng thuần chủng. 

(3) Bằng phương pháp dung hợp tế bào trần chỉ có thể thu được một kiểu gen tứ bội duy nhất là AaBbDdGGhh 

(4) Bằng phương pháp lai xa kết hợp với gây đa bội hóa con lai sẽ thu được 16 dòng thuần chủng về tất cả các cặp gen.

 Số phát biểu đúng là:

  1. 1
  2. 4
  3. 3
  4. 2

Đáp án:

Các phát biểu đúng là : (1) (2) (4)

3 sai, dung hợp tế bào trần sẽ thu được kiểu gen song nhị bội là AaBbDdEeGGhh không phải là thể tứ bội

Đáp án cần chọn là: C

Câu 19: Hình thành loài bằng phương thức nào xảy ra nhanh nhất:

  1. Lai xa và đa bội hóa
  2. Cách li địa lí
  3. Cách li tập tính
  4. Cách li sinh thái

Đáp án:

Quá trình hình thành loài thông qua con đường cách li địa lý, cách li tập tính , cách li sinh thái thường trải qua nhiều giai đoạn trung gian nên xảy ra rất chậm

Quá trình hình thành loài theo con đường lai xa và đa bội hóa diễn ra nhanh nhất vì nó trực tiếp làm biến đổi vật chất di truyền của cá thể một cách nhanh chóng

Đáp án cần chọn là: A

Câu 20: Quá trình hình thành loài mới có thể diễn ra tương đối nhanh trong trường hợp:

  1. Chọn lọc tự nhiên diễn ra theo chiều hướng khác nhau.
  2. Hình thành loài bằng con đường lai xa và đa bội hoá.
  3. Hình thành loài bằng con đường sinh thái.
  4. Hình thành loài bằng con đường địa lý.

Đáp án:

Quá trình hình thành loài mới có thể diễn ra tương đối nhanh trong trường hợp: hình thành loài bằng con đường lai xa và đa bội hoá.

Đáp án cần chọn là: B

C. Giải bài tập sgk

Xem thêm các bài học Sinh học lớp 12 đầy đủ, chi tiết khác:

Trang trước
Trang sau  
Các loạt bài lớp 12 khác