Soạn bài Viết bài nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm kí - ngắn nhất Cánh diều

Trang trước Trang sau

Soạn bài Viết bài nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm kí trang 101, 102, 103 ngắn nhất mà vẫn đủ ý được biên soạn bám sát sách Ngữ văn lớp 12 Cánh diều giúp học sinh soạn văn 12 dễ dàng hơn.

1. Định hướng

1.1. Nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm kí,

Ở Bài 1, các em đã được rèn luyện kĩ năng viết bài nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện gắn với yêu cầu làm rõ vai trò của yếu tố kì ảo trong truyện truyền kì, liên hệ với vai trò của yếu tố này trong truyện cổ tích. Bài 3 tiếp tục luyện tập rèn luyện kĩ năng so sánh hai tác phẩm văn học gắn với yêu cầu so sánh một yếu tố nội dung hoặc hình thức nổi bật của hai tác phẩm kí (thông qua đoạn trích).

1.2. Để viết bài văn nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm kí, các em cần tham khảo các lưu ý đã nêu ở Bài 1, phần Viết, mục 1.1 (trang 35 - 36) và xem lại các phần đọc hiểu văn bản kí trong Bài 3.

2. Thực hành

2.1 Thực hành viết theo các bước

Bài tập (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Hãy so sánh nghệ thuật trần thuật của các tác giả qua hai đoạn trích “Nhật kí Đặng Thùy Trâm” (Đặng Thùy Trâm) và “Một lít nước mắt” (Ki-tô A-ya).

a) Chuẩn bị

- Đọc kĩ đề bài và xác dịnh các vấn đề đặt ra trong đề bài.

- Đọc lại hai đoạn trích Nhật kí Đặng Thuỳ Trâm và Một lít nước mắt. Tìm và ghi lại những chi tiết liên quan đến các thủ pháp trần thuật, miêu tả, nghị luận, trữ tình trong đoạn trích của hai tác giả.

- Đọc kĩ các yêu cầu khi viết bài nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện đã nêu ở Bài 1, phần Viết, mục 1.1 (trang 35 - 36), nội dung phần Kiến thức ngữ văn về tính phi hư cấu và một số thủ pháp nghệ thuật trong nhật kí, phóng sự, hồi kí (trang 81 - 82).

b) Tìm ý và lập dàn ý

- Tìm ý cho bài viết bằng cách đặt và trả lời các câu hỏi sau:

+ Trong nhật kí của hai tác giá, người kể chuyện là ai? Nội dung câu chuyện gồm những sự việc và trải nghiệm nào? Có gì giống và khác nhau trong công việc, quan hệ xã hội, tâm trạng, tình cảm, ước mơ và lẽ sống của hai tác giả?

+ Thủ pháp trần thuật kết hợp giữa kể chuyện với miêu tả, nghị luận, trữ tình trong nhật kí của hai tác giả biểu hiện như thế nảo? Có gì giống và khác nhau trong cách hai tác giả sử dụng kết hợp các thủ pháp nghệ thuật đó?

+ Em có nhận xét, đánh giá như thế nảo về lời trần thuật và hiệu quả của thủ pháp nghệ thuật kết hợp trần thuật với miêu tả, nghị luận, trữ tình của hai tác giả?

- Lập dàn ý cho bài viết bằng cách lựa chọn, sắp xếp các ý theo bố cục ba phần:

mở bài, thân bài, kết bài.

c) Viết

Dựa vào dàn ý đã chuẩn bị để thực hành viết với những yêu cầu khác nhau:

- Viết đoạn mở bài hoặc một đoạn trong phần thân bài.

- Viết bài văn hoàn chỉnh.

* Bài viết tham khảo

Trần thuật là việc giới thiệu, khái quát, thuyết minh, miêu tả đối với nhân vật, sự kiện, hoàn cảnh theo cách nhìn của một người trần thuật nhất định. Để tạo ấn tượng với người đọc, mỗi tác giả cần tận dụng nhuần nhuyễn yếu tố nghệ thuật này cho câu chuyện của mình. Vì lẽ đó, thông qua việc so sánh nghệ thuật trần thuật, giữa hai đoạn trích “ Nhật kí Đặng Thùy Trâm” ( Đặng Thùy Trâm) và “ Một lít nước mắt” ( Ki-tô A-ya), ta thấy rõ hơn ý nghĩa của hiệu quả nghệ thuật này

Trước hết, về yếu tố người kể chuyện. Cả hai đoạn trích đều sử dựng ngôi kể thứ nhất, dưới điểm nhìn của nhân vật chính. Cụ thể, trong đoạn trích “ Nhật kí Đặng Thùy Trâm”, người kể chuyện là bác sĩ Đặng Thùy Trâm.  Đây là những dòng ghi chép hàng ngày về cuộc sống nơi tuyến đầu chống Mỹ cứu nước của bác sĩ Đặng Thùy Trâm. Ở đoạn trích “Một lít nước mắt” là nhân vật Ki-tô A-ya- một nữ sinh trung học phổ thông người Nhật Bản. Đoạn trích lànhững dòng ghi chép chân thực, xúc động về suy nghĩ và cuộc sống của  Kito Aya khi chống chọi với căn bệnh hiểm nghèo mang tên thoái hóa tiểu não khi mới mười lăm tuổi. Cuốn nhật kí đã tái hiện khoảng thời gian chống chọi với bệnh tật của cô gái Aya. Từ đó, người đọc có thể nhận thấy điểm giống của hai tác giả: Họ đều là những cô gái ở độ tuổi đôi mươi- độ tuổi thanh xuân tràn đầy sức sống; sống trong hoàn cảnh vô cùng làm việc và có đời sống tình cảm giản dị, gắn bó sâu sắc với gia đình. Ngoài ra, vẫn có sự khác nhau nhất định giữa hai nhân vật này. Về công việc, Thùy Trâm là bác sĩ nơi tuyến đầu cách mạng với công việc hàng ngày là  chữa trị cho những chiến sĩ bị thương trong quá trình chiến đấu và lên lớp giảng dạy lí luận y học cho học sinh còn A-ya vẫn là học sinh trung học phổ thông. Sống trong hai hoàn cảnh khác nhau nên tâm trạng của hai nhân vật cũng có sự khác biệt: Một bên là cô bác sĩ luôn nhiệt huyết; lạc quan; là cô chiến sĩ đầy dũng cảm, gan dạ, hết mình với lý tưởng của mình ngược lại với cô bé A-ya đau khổ, mệt mỏi khi phải chống chọi với căn bệnh quái ác. Dù vậy, A-ya vẫn có trong mình nghị lực sống mạnh mẽ. Về ước mơ của mỗi cô gái, trong thời đại kháng chiến diễn ra ác liệt thì nhân vật Thùy Trâm mong muốn đánh thắng giặc Mỹ, giành độc lập tự do cho tổ quốc còn ước mơ của A-ya là được sống một cuộc sống bình thường như bao học sinh khác. Để thực hiện được giấc mơ của mình, mỗi người có một lẽ sống riêng: Thùy Trâm có lý tưởng cao đẹp, sẵn sàng cống hiến cho đất nước, tổ quốc và A-ya có một nghị lực sống mạnh mẽ, chiến đấu chống chọi với bệnh tật.

Tiếp theo, xét về thủ pháp trần thuật kết hợp giữa kể chuyện với miêu tả, nghị luận, trữ tình. Có thể nói rằng, thủ pháp nghệ thuật này trong nhật kí của hai tác giả biểu hiện vô cùng rõ ràng, xuyên suốt từ đầu đến cuối đoạn trích. Điểm giống là đều góp phần thể hiện tính cách của nhân vật chính trong đoạn trích. Tuy nhiên, hai đoạn trích cũng có sự khác biệt. Ở đoạn trích Nhật kí Đặng Thùy Trâm: khắc họa rõ nét khung cảnh chiến trường ác liệt- nơi làm việc của bác sĩ Đặng Thùy Trâm cũng như lý tưởng, suy nghĩ của cô gái Thùy Trâm thể hiện qua các chi tiết trần thuật kết hợp miêu tả như Những ngày bận rộn trong công tác dồn dập, thương nặng, người ít, mọi người trong bệnh xá đều hết sức vất vả…. Khối lượng công việc quá lớn mà người không có nên một mình mình vừa phải phụ trách bệnh xá, vừa lo điều trị, vừa giảng dạy. Vô cùng vất vả và cũng còn nhiều khó khăn trong công việc, nhưng hơn bao giờ hết mình cảm thấy rằng mình đã đem hết tài năng, sức lực của mình….trong công tác bên giường bệnh. Trong đoạn trích Một lít nước mắt đã thể hiện hoàn cảnh chống chọi với bệnh tật của A-ya vô cùng khó khăn cũng như cảm xúc đau khổ, mệt mỏi nhưng vẫn đầy nghị lực sống qua việc kể lại cuộc đối thoại của A-ya với mẹ khi A-ya biết mình không thể đi lại được do căn bệnh bại não kết hợp các chi tiết miêu tả Mình thì đang biết đi bỗng chuyển sang bò, giờ gần như cả ngày, cứ như mình bị thoái hóa vậy,Mình bò đến bên nhà vệ sinh cách đó ba mét, hành lang lạnh cóng, “… mẹ chẳng nói gì, nước mắt nghẹn ngào rơi xuống sàn nhà.

Qua đó, việc sử dụng thủ pháp trần thuật kết hợp giữa kể chuyện với miêu tả, nghị luận, trữ tình có hiệu quả nhất định trong từng tác phẩm. Trước hết, trong đoạn trích Nhật kí Đặng Thùy Trâm đã gíup việc miêu tả sự kiện và nhân vật trong nhật kí hiện lên sinh động. Từ đó, còn khắc họa khung cảnh chiến đấu ác liệt nơi chiến trường với biết bao nhiêu chiến sĩ đã bị thương nặng. Đồng thời, góp phần thể hiện tính cách nhân vật: là một bác sĩ luôn hết mình vì công việc cứu chữa bệnh nhân và luôn cống hiến hết tài năng, sức lực của bản thân cho cách mạng; là một cô gái có lý tưởng cao đẹp, luôn muốn cống hiến cho đất nước

Ngoài ra, hiệu quả của việc sử dụng thủ pháp nghệ thuật trên giúp đoạn trích Một lít nước mắt khắc họa đậm nét tâm trạng đau khổ, tuyệt vọng của Aya trong tình huống đầy trớ trêu này. Từ đó, cũng thể hiện vẻ đẹp trong tính cách nhân vật: Dù đau khổ tuyệt vọng nhưng cô gái vẫn chưa bao giờ từ bỏ, cô vẫn luôn lạc quan, mong muốn với nghị lực sống mạnh mẽ.

Tóm lại, qua việc phân tích trên, ta thấy được việc sử dụng nghệ thuật trần thuật trong hai đoạn trích “Nhật kí Đặng Thùy Trâm” và “Một lít nước mắt có điểm giống và khác biệt từ đó thể hiện được giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật của mỗi tác phẩm.

d) Kiểm tra và chỉnh sửa

Tham khảo các yêu cầu đã nêu ở Bài 1, phần Viết, mục d (trang 39 - 40), đối chiếu với dàn ý đề văn đã làm ở bài này.

2.2. Rèn luyện kĩ năng viết: Vận dụng tổng hợp các thao tác nghị luận

a) Cách thức

Trong văn nghị luận, để làm sáng tỏ vấn đề và thuyết phục người đọc, người viết cần tiếp cận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau. Điều này đồng nghĩa với việc phải sử dụng phối hợp các thao tác nghị luận như giải thích, chứng minh, phân tích, bác bỏ, so sánh, bình luận. Tuy nhiên, không phải mọi bài văn nghị luận đều cần sử dụng phối hợp tất cả các thao tác nghị luận. Tuỳ thuộc vào vấn đề nghị luận và đối tượng tiếp nhận mà người viết lựa chọn, phối hợp một số thao tác nghị luận nhằm đạt hiệu quả mong muốn.

Để vận dụng tổng hợp các thao tác nghị luận, các em cần chú ý:

- Hiểu rõ đặc điểm và công dụng của từng thao tác.

- Xác định đúng yêu cầu của bài văn nghị luận; lưa chọn, sử dụng các thao tác phù hợp với yêu cầu và có khả năng đạt hiệu quả cao.

- Xác định thao tác có vai trò nỏng cốt tạo nên mạch lập luận và những thao tác phối hợp giúp cho lập luận sinh động, có chiều sâu.

b. Bài tập

Bài tập (trang 103 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Đọc đoạn văn sau đây và cho biết người viết đã phối hợp những thao tác lập luận nào.

“Tôi đọc nhật kí của An-nơ Phrăng (Anne Frank) khi còn là sinh viên, mà nay tôi đã 52 tuổi. Nhật Kí An-nơ Phrăng khi ấy là tác phẩm bắt buộc đọc đối với các sinh viên Mỹ. Vì là người Mỹ gốc Do Thái, tôi thật sự bị lay động khi đọc nó. Tôi tin rằng có nhiều điểm tương đồng giữa nhật kí của Phrăng và của Trâm. Chúng đều viết về tình yêu và nỗi buồn, về sự tức giận và sự cam chịu. Tuy nhiên, từ quan điểm của một người Mỹ, hai tình huống này có phần khác biệt. Có lẽ người Mỹ dễ thông cảm với An-nơ Phrăng hơn, vì phát xít Đức đã từng là kẻ thù của chúng tôi và họ đã gây ra những cuộc tàn sát kinh khủng nhất trong lịch sử. Còn đối với nhật kí của Trâm, một vài người Mỹ, tôi muốn nhấn mạnh là rất ít thôi, có thể sẽ gặp một chút khó khăn khi bị xúc động vì một người đã từng là đối thủ của mình. Nhưng tôi nghĩ hầu hết những người Mỹ đã từng đọc cuốn nhật kí này đều tin và nhận ra rằng tất cả chúng ta đều là những con người, với cùng một tình yêu cuộc sống, gia đình và đất nước. Và rằng bác sĩ Trâm, mặc dù cô ấy đã căm thù sôi sục những người Mỹ hiếu chiến, nhưng chung quy, cô ấy đã đơn giản viết lên những gì mình nhìn thấy và cảm nhận, với tư cách một người bình thường trên Trái Đất này khi phải sống trong một thời kì vô cùng khắc nghiệt.”

(Theo Đa-vít Peo-mát (David Perlmutt), 2005, theo tuoitre.vn, 13-10-2005)

Trả lời:

- Đoạn trích có sự phối hợp nhiều thao tác lập luận.

- Thao tác lập luận so sánh: so sánh nhật kí An-nơ Phrang với nhật kí của Trâm để tìm ra điểm tương đồng và khác biệt.

- Thao tác lập luận bình luận: người viết trình bày những quan điểm của mình: Tôi tin rằng, tôi muốn nhấn mạnh là, nhưng tôi nghĩ…, và rằng bác sĩ Trâm, mặc dù cô ấy đã căm thì sôi sục người Mỹ  hiếu chiến nhưng chung quy… vô cùng khắc nghiệt.

- Thao tác lập luận phân tích: phân tích nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt của hai cuốn nhật kí

- Thao tác lập luận chứng minh: đưa ra lí do vì sao người Mỹ dễ thông cảm với cuốn nhật kí của An-nơ-Phrang.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 12 Cánh diều ngắn nhất, hay khác:

Xem thêm các tài liệu học tốt lớp 12 hay khác:

Trang trước Trang sau
Giải bài tập lớp 12 Cánh diều khác