Các dạng bài toán thủy phân chất béo và cách giải

Với Các dạng bài toán thủy phân chất béo và cách giải sẽ giúp học sinh nắm vững lý thuyết, biết cách làm bài tập từ đó có kế hoạch ôn tập hiệu quả để đạt kết quả cao trong các bài thi môn Hóa 12.

                                

A. Lý thuyết và phương pháp giải

1. Phương trình thủy phân

a) Thủy phân trong môi trường axit

Tỉ lệ mol                1                  3                         3                      1

b) Thủy phân trong môi trường bazơ (thường gặp NaOH) - phản ứng xà phòng hóa.

Tỉ lệ mol                 1                    3                     3                       1

+ ĐLBTKL: m _{chất béo} + m_NaOH pư = m_muối  + m _glycerol

+

+ M_glycerol = 92 (g/mol)

Lưu ý: Thủy phân chất béo luôn thu được glycerol.

2. Tên và khối lượng phân tử của một số axit béo và triglixerit thường gặp:

+) Axit béo và chất béo no:

C₁₅H₃₁COOH: axit panmitic (M =256)          → (C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅: tripanmitin (M=806)

C₁₇H₃₅COOH: stearic acid (M = 284)             → (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅: tristearin (M=890)

+) Axit béo và chất béo không no:

C₁₇H₃₃COOH: axit oleic (M=282)                →(C₁₇H₃₃COO)₃C₃H₅: triolein (M=884)     

C₁₇H₃₁COOH: axit linoleic (M=280)             → (C₁₇H₃₁COO)₃C₃H₅: trilinolein (M=878)

B. Ví dụ minh họa

Câu 1: Cho 0,1 mol tristearin ((C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅) tác dụng hoàn toàn với dung dịch NaOH dư, đun nóng, thu được m gam glycerol. Giá trị của m là

A. 27,6                                    

B. 4,6                             

C. 14,4                                    

D. 9,2

Hướng dẫn giải:

n_{chat beo} = n_glycerol = 0,1mol

m_glycerol = 0,1.92 = 9,2 mol

→ Chọn D

Câu 2: Xà phòng hóa hoàn toàn 17,8 gam chất béo X cần vừa đủ dung dịch chứa 0,06 mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được m gam muối khan. Giá trị của m là

A. 19,12                         

B. 18,36                         

C. 19,04                         

D. 14,68

Hướng dẫn giải:

Phương trình phản ứng xảy ra:

Áp dụng ĐLBTKL: m_{chất béo} + m_NaOH pư = m _muối + m_glycerol

→ 17,8 + 0,06.40 = m_muối + 0,02.92

→ m_muối = 18,36 gam

→ Chọn B

Câu 3: Xà phòng hóa m gam trigixerit X cần dùng 600 ml dung dịch NaOH 1M thu được hỗn hợp muối của axit oleic và axit panmitic có tỉ lệ mol tương ứng 2:1. Giá trị của m là

A. 172,0

B. 174,0

C. 176,8

D. 171,6

Lời giải:

n_NaOH = 0,6 mol

Thu được hỗn hợp muối của axit oleic và axit panmitic có tỉ lệ mol tương ứng 2:1

→ Trigixerit X chứa 2 gốc oleic và 1 gốc panmitic

→ X có dạng: (C₁₇H₃₃COO)₂C₃H₅(C₁₅ H₃₁COO) M_X = 858 (g/mol)

→ m = 0,2.858 = 171,6 g

→ Chọn D

                           

C. Bài tập tự luyện

Câu 1: Cho 17,8 gam tristearin vào dung dịch NaOH dư, đun nóng đến phản ứng hoàn toàn, cô cạn dung dịch thu được a gam xà phòng khan. Giá trị của a là

A. 19,18 gam        

B. 6,12 gam 

C. 1,84 gam          

D. 18,36 gam

Câu 2: Thủy phân hoàn toàn m gam chất béo bằng dung dịch NaOH, đun nóng thu được 9,2 gam glycerol và 91,8 gam muối. Giá trị của m là

A. 89                              

B. 101                                      

C. 85                              

D. 93

Câu 3: Xà phòng hóa hoàn toàn 178 gam tristearin trong dung dịch KOH thu được m gam kali stearat. Giá trị của m là

A. 200,8.                    

B. 183,6.                     

C. 211,6.                    

D. 193,2.

Câu 4: Xà phòng hóa hoàn toàn 17,24 gam chất béo cần vừa đủ 0,06 mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được khối lượng xà phòng là

A. 16,68 gam                  

B. 17,80 gam                           

C. 18,24 gam                           

D. 18,38 gam

Câu 5: Đun nóng chất béo cần vừa đủ 40kg dung dịch NaOH 15%, giá sử phản ứng xảy ra hoàn toàn. Khối lượng (kg) glycerol thu được là

A. 13,8                           

B. 4,6                             

C. 6,975                         

D. 9,2

Câu 6: Thuỷ phân hoàn toàn 0,1 mol một ester X cần dùng vừa đủ 300 ml dung dịch NaOH 1M, thu được một ancol và 89 gam hỗn hợp muối của hai axit béo. Hai axit béo đó là

A. C₁₇H₃₅COOH và C₁₅H₃₁COOH                    

B. C₁₇H₃₁COOH và C₁₇H₃₅COOH

C. C₁₇H₃₃COOH và C₁₅H₃₁COOH                    

D. C₁₇H₃₅COOH và C₁₇H₃₃COOH

Câu 7: Xà phòng hóa hoàn toàn một trieste X bằng dung dịch NaOH thu được 9,2g glycerol và 83,4 gam muối của một axit béo no Y. Y là:

A. acetic acid                            

B. axit panmitic              

C. axit oleic                    

D. stearic acid

Câu 8: Thủy phân 265,2 gam chất béo tạo bởi axit béo trong dung dịch KOH đun nóng thu được 288 gam muối kali. Chất béo này có tên gọi là

A. tristearin                    

B. triolein                       

C. trilinolein                            

D. tripanmitin

Câu 9: Thủy phân hoàn toàn 444 gam một lipid thu được 46 gam glycerol và hai loại axit béo. Hai loại axit béo đó là

A. C₁₅H₃₁COOH và C₁₇H₃₅COOH

B. C₁₇H₃₃COOH và C₁₅H₃₁COOH

C. C₁₇H₃₁COOH và C₁₇H₃₃COOH

D. C₁₇H₃₃COOH và C₁₇H₃₅COOH

Câu 10: Đun nóng a gam chất béo X với NaOH dư, sau phản ứng thu được 4,6 gam glycerol, m gam muối oleat và 30,6 gam muối stearat. Giá trị của a và m lần lượt là

A. 15,2 gam và 44,4 gam.

B. 44,4 gam và 15,2 gam.

C. 44 gam và 12 gam

D. 57,4 gam và 15,2 gam

Đáp án tham khảo

1D

2A

3D

4B

5B

6A

7B

8B

9D

10A

Xem thêm các phương pháp giải nhanh bài tập Hóa học hay khác:

• Các dạng bài toán đốt cháy chất béo và cách giải
• Các dạng bài toán xác định công thức cấu tạo ester, chất béo và cách giải
• Trắc nghiệm lý thuyết Chương 2 Cacbohiđrat có lời giải
• Bài tập về phản ứng tráng gương của glucose, fructose và cách giải
• Bài tập về phản ứng thủy phân saccharose, tinh bột, Cellulose và cách giải

---