Phân tích bài thơ Bài hát đắp đường của Xuân Quỳnh

Trang trước Trang sau

Câu hỏi Phân tích bài thơ Bài hát đắp đường của Xuân Quỳnh thuộc bộ Ngữ liệu ngoài sgk dành cho học sinh lớp 9, lớp 12 đầy đủ câu hỏi đọc hiểu và viết có hướng dẫn chi tiết giúp Giáo viên có thêm tài liệu ôn tập cho học sinh ôn thi Văn vào lớp 10 hoặc Tốt nghiệp THPT đạt kết quả cao. Mời các bạn đón đọc:

Xem thử

Chỉ từ 150k mua trọn bộ 70 Ngữ liệu ngoài sgk lớp 12 phần Thơ bản word có lời giải chi tiết:

Nội dung bài thơ Bài hát đắp đường

BÀI HÁT ĐẮP ĐƯỜNG

(Xuân Quỳnh)

Vớt đất lên ta đắp con đường
Mưa hãy khoan mưa - nắng lên hỡi nắng
Nào gió đi - gió ơi, đừng lặng
Cho khô đường ta - khô lối về làng

Ta trồng hai bên những cỏ dày cỏ lác
Ta trồng hai bên những cây hạt cườm cườm
Cây cỏ ơi mau biếc màu bén rễ
Đừng để đường ta sóng nước xói mòn

Nước đồng chiêm - ôi cái nước đồng chiêm
Đã bao năm gặm mòn da thịt mẹ
Đau xót bàn chân phèn chua xát kẽ
Thương đất cha ông không có được con đường!

Sóng đồng chiêm - ôi cái sóng đồng chiêm
Ai bảo sóng đồng không đáng sợ
Hoảng hốt bao lần trên thuyền em nhỏ
Cánh tay gầy bám chặt chiếc sào cong

Cô gái lấy chồng dù không cách núi sông
Quê mẹ nhìn về mênh mang nước trắng
Sao xa cách như một hòn đảo vắng
Biết gửi ai cho mẹ bát canh cần

Đường đã đắp đây - ai chưa về quê cũ
Nghe tiếng máy xe nỗi nhớ cũng nên gần
Mẹ, mẹ ơi khi xỏ dép vào chân
Hẳn mẹ nhớ ngày đẫm mình bùn nước
Em ước mơ gì khi em đặt bước
Trên con đường biếc cỏ màu xuân
Hỡi bà con đẩy xe lên hợp tác
Có nghe đường thôi thúc những bàn chân

Thôn Yên Thành
 24-6-1964

(Hoa dọc chiến hào, NXB Văn học, 1968)

Câu hỏi: Anh/ chị hãy viết một bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) phân tích bài thơ “Bài hát đắp đường” của Xuân Quỳnh.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Bài hát đắp đường” của Xuân Quỳnh.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Xuân Quỳnh: nhà thơ nữ tiêu biểu của văn học Việt Nam thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, nổi bật với giọng thơ trữ tình, giàu cảm xúc và gắn bó với cuộc sống đời thường.

- Giới thiệu bài thơ Bài hát đắp đường: là khúc ca lao động tươi sáng, thể hiện tình yêu quê hương, lòng biết ơn cha mẹ, và khát vọng đổi đời cho vùng đất chiêm trũng bằng bàn tay người lao động.

- Nêu vấn đề: Bài thơ khắc họa sâu sắc hình ảnh con người trong công cuộc xây dựng, làm nên ý nghĩa lớn lao của con đường mới – con đường của tương lai.

* Thân bài:

a. Khổ 1–2: Niềm say mê, khẩn thiết trong lao động làm đường

- Điệp ngữ “ta đắp con đường”, “ta trồng hai bên” → thể hiện ý thức chủ động, niềm tự hào và tình yêu của người lao động với công việc.

- Lời cầu xin thiên nhiên “Mưa hãy khoan mưa”, “nắng lên hỡi nắng”, “gió ơi đừng lặng” → cho thấy mong muốn thiên nhiên hòa hợp, tạo điều kiện để hoàn thành con đường.

- Những hình ảnh cụ thể, gần gũi như “cỏ dày cỏ lác”, “cây hạt cườm” biểu hiện tâm huyết của người dân xây đường: không chỉ đắp mà còn chăm chút, bảo vệ để đường bền vững với thời gian.

b. Khổ 3–4: Nỗi đau đáu về quê hương vùng chiêm trũng

- “Nước đồng chiêm” – hình ảnh hoán dụ, biểu tượng cho thiên tai, đói nghèo, lạc hậu bủa vây cuộc sống người dân.

- Cảm xúc dâng trào qua các từ ngữ “gặm mòn da thịt mẹ”, “phèn chua xát kẽ”, “đau xót”, “thương đất cha ông” → nói lên nỗi cực khổ của người dân quê trong hàng bao năm thiếu đường.

- Hồi ức tuổi thơ “hoảng hốt bao lần”, “cánh tay gầy bám chặt” → trải nghiệm thực tế của người con từng sống trong thiếu thốn, càng thúc đẩy ước vọng đổi đời.

c. Khổ 5: Hậu quả của thiếu con đường – chia cắt tình thân

- Tình huống đầy xúc động: “lấy chồng dù không cách núi sông” mà vẫn thấy xa cách, vì đồng nước ngăn trở → đường không chỉ là vật chất, mà là cầu nối tình cảm.

- Chi tiết “biết gửi ai cho mẹ bát canh cần” vừa giản dị vừa cảm động, khơi gợi lòng thấu hiểu về sự thiêng liêng của tình mẫu tử bị cản trở bởi thiếu thốn giao thông.

d. Khổ 6–7: Thành quả, ước mơ và khát vọng gắn với con đường mới

- Hình ảnh con đường đã đắp xong trở thành biểu tượng của thay đổi: “tiếng máy xe”, “xỏ dép vào chân”, “biếc cỏ màu xuân”.

- Tình cảm gắn bó sâu sắc giữa người và đường, giữa con với mẹ, giữa dân với làng.

- Câu thơ kết: “Có nghe đường thôi thúc những bàn chân” mang ý nghĩa cổ vũ cộng đồng cùng nhau tiến bước trên con đường tương lai, đồng lòng xây dựng quê hương.

* Kết bài:

- Khẳng định Bài hát đắp đường là bài thơ giàu chất hiện thực, chan chứa cảm xúc và khát vọng đổi thay quê hương.

- Xuân Quỳnh không chỉ ca ngợi lao động mà còn làm nổi bật chiều sâu tâm hồn của con người Việt Nam thời kỳ kiến thiết đất nước.

- Liên hệ: Bài thơ mang tính thời sự – khơi dậy niềm tin, ý chí và trách nhiệm xây dựng quê hương của thế hệ trẻ hôm nay.

Bài viết tham khảo

Trong giai đoạn xây dựng đất nước sau chiến tranh, hình ảnh con người lao động hiện lên thật bình dị mà cao đẹp. Nhà thơ Xuân Quỳnh – với trái tim trữ tình luôn gắn bó với cuộc sống – đã ghi lại hình ảnh ấy qua bài thơ “Bài hát đắp đường”. Bài thơ không chỉ là tiếng hát lao động rộn ràng, mà còn là khúc ca cảm động về tình yêu quê hương, lòng biết ơn cội nguồn và khát vọng đổi đời từ chính bàn tay con người.

Ngay từ những khổ thơ đầu, hình ảnh con người lao động hiện lên với tư thế chủ động, đầy nhiệt huyết:

“Vớt đất lên ta đắp con đường...

Cho khô đường ta – khô lối về làng”.

Từ “ta” vang lên rắn rỏi, thể hiện sự chung sức của tập thể với ý thức tự lực. Những lời cầu khẩn thiên nhiên như “mưa hãy khoan”, “nắng lên hỡi nắng” gợi lên sự khẩn thiết, quyết tâm hoàn thành công trình cho quê hương. Họ không chỉ đắp đường, mà còn trồng cỏ, trồng cây – để giữ cho con đường ấy bền lâu, vững chắc. Ẩn sau công việc đó là tình yêu tha thiết với đất mẹ, với quê hương lam lũ.

Đặc biệt, bài thơ lay động người đọc ở những khổ thơ nói về nỗi đau của những vùng quê chiêm trũng – nơi đồng nước mênh mông gặm mòn thân thể người nông dân:

“Đã bao năm gặm mòn da thịt mẹ

Đau xót bàn chân phèn chua xát kẽ”.

Hình ảnh người mẹ nghèo chân lấm tay bùn và vùng đất tổ tiên “không có được con đường” làm hiện rõ nỗi khổ nhọc, thiệt thòi của biết bao thế hệ. Những câu thơ giàu tính hình ảnh và cảm xúc này như lời giục giã người đọc phải hành động, phải đổi thay để quê hương không còn bị ngăn trở bởi thiên nhiên khắc nghiệt.

Cao trào của bài thơ dâng lên khi nhà thơ kể về sự chia cắt tình thân do thiếu đường giao thông:

“Cô gái lấy chồng dù không cách núi sông

Quê mẹ nhìn về mênh mang nước trắng”.

Dù không xa về khoảng cách, nhưng con đường lầy lội, dòng nước trắng mênh mông đã khiến mẹ và con chẳng thể gần nhau. Hình ảnh “bát canh cần” trở thành biểu tượng xúc động của tình mẫu tử – thứ tình cảm sâu nặng bị chia cắt bởi thiếu vắng những điều tưởng chừng đơn giản.

Ở hai khổ cuối, hình ảnh con đường đã đắp xong hiện lên rộn ràng, đầy sức sống:

“Đường đã đắp đây – ai chưa về quê cũ

Nghe tiếng máy xe nỗi nhớ cũng nên gần”.

Con đường giờ đây không chỉ là hiện thực vật chất mà còn là biểu tượng của niềm tin, của khát vọng và sự kết nối giữa con người với con người. Con đường gắn kết mẹ với con, quá khứ với tương lai, và làng quê xưa với một đời sống mới.

Với “Bài hát đắp đường”, Xuân Quỳnh không chỉ thể hiện tình yêu đất nước theo cách riêng – dịu dàng mà thấm thía – mà còn làm sống dậy cả một giai đoạn lịch sử của những con người âm thầm góp sức dựng xây quê hương. Bài thơ là lời nhắc nhở mỗi chúng ta hôm nay về trách nhiệm với đất nước, về ý nghĩa của từng công việc nhỏ bé nếu nó bắt nguồn từ tình yêu thương và niềm tin lớn lao.

Xem thêm các câu hỏi Đọc hiểu và Viết trong bài thơ Bài hát đắp đường chọn lọc, hay khác:

Xem thêm bộ ngữ liệu ngoài sách giáo khoa lớp 9, lớp 12 phần Thơ chọn lọc, hay khác:

Trang trước Trang sau
Đề thi, giáo án các lớp các môn học