Bài tập nhận biết, phân biệt các hợp chất hữu cơ và cách giải (hay, chi tiết)

Trang trước Trang sau

Với bài viết Bài tập nhận biết, phân biệt các hợp chất hữu cơ và cách giải sẽ giúp học sinh nắm vững lý thuyết, biết cách làm bài tập từ đó có kế hoạch ôn tập hiệu quả để đạt kết quả cao trong các bài thi môn Hóa học 9.

A. Phương pháp làm bài tập nhận biết chất

- Bước 1: Xác định tính chất riêng của từng chất cụ thể.

- Bước 2: Lựa chọn thuốc thử.

- Bước 3: Trình bày phương pháp nhận biết:

+ Trích mẫu thử (trừ trường hợp nhận biết chất khí)

+ Tiến hành nhận biết

+ Ghi nhận hiện tượng

+ Viết phương trình minh họa.

Bảng nhận biết một số hợp chất hữu cơ hay gặp

Chất	Thuốc thử	Hiện tượng	Phương trình hóa học
Etilen	dung dịch Br₂	Làm mất màu dung dịch Brom	C₂H₄ + Br₂ → C₂H₄Br₂
acetylene	dung dịch Br₂ AgNO₃/NH₃	- Làm nhạt màu da cam của dd Br₂ (hoặc mất màu) - Xuất hiện kết tủa vàng nhạt	C₂H₂ + 2Br₂ → C₂H₂Br₄ $\begin{array}{l} C H \equiv C H + 2 A g N O_{3} + 2 N H_{3} \to \\ A g - C \equiv C - A g + 2 N H_{4} N O_{3} \end{array}$
methane	Khí clo (+ quỳ tím)	Làm nhạt màu vàng lục của khí clo, khi cho sản phẩm thử với quỳ tím ẩm thì quỳ tím hóa đỏ.	CH₄ + Cl₂ $\overset{á n h s á n g}{\to}$ CH₃Cl + HCl
ethylic alcohol	Na kim loại	Na tan dần, có bọt khí thoát ra.	2C₂H₅OH + 2Na →2C₂H₅ONa + H₂↑
acetic acid	Quỳ tím Muối carbonate	Quỳ tím hóa đỏ. Có bọt khí thoát ra.	2CH₃COOH + Na₂CO₃→2CH₃COONa + CO₂↑ + H₂O
benzene	Sản phẩm cháy qua nước vôi trong	Sản phẩm cháy làm đục nước vôi trong	2C₆H₆ + 15O₂ → 12CO₂ + 6H₂O
Dung dịch glucose	Dung dịch AgNO₃/NH₃ (có đun nhẹ)	Xuất hiện kết tủa bạc.	C₆H₁₂O₆ + Ag₂O → C₆H₁₂O₇ +2Ag↓
Tinh bột	Dung dịch iot	Xuất hiện màu xanh
Lòng trắng trứng	Đun nóng	Bị kết tủa- đông tụ lại

B. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Thuốc thử dùng đề phân biệt acetic acid và ethylic alcohol là

A. kim loại Na.

B. quỳ tím.

C. dung dịch NaNO₃.

D. dung dịch NaCl.

Lời giải:

Đáp án B

Do acetic acid làm đổi màu quỳ tím sang đỏ; còn ethylic alcohol không có tính chất này.

Ví dụ 2: Thuốc thử nào sau đây dùng để phân biệt acetylene, etilen và methane?

A. Quỳ tím.

B. Dung dịch AgNO₃/NH₃

C. Dung dịch nước brom.

D. Dung dịch AgNO₃/NH₃ và dd brom.

Lời giải:

Thuốc thử	acetylene	Etilen	methane
AgNO₃/NH₃	Xuất hiện kết tủa vàng nhạt	Không hiện tượng	Không hiện tượng
Dd brom	////	Nhạt màu nước brom	Không hiện tượng

Phương trình hóa học

$C H \equiv C H + 2 A g N O_{3} + 2 N H_{3} \to A g - C \equiv C - A g + 2 N H_{4} N O_{3}$

$C H_{2} = C H_{2} + B r_{2} \to C H_{2} B r - C H_{2} B r$

Đáp án D

C. Bài tập vận dụng

Câu 1: Cho 4 lọ đựng chất khí bị mất nhãn: CH₄, C₂H₂, C₂H₄, CO₂. Thuốc thử được dùng để nhận biết các chất trên là

A. Dung dịch AgNO₃/NH₃, dung dịch brom.

B. Nước vôi trong, dung dịch AgNO₃/NH₃ và dung dịch brom.

C. Dung dịch nước clo và dung dịch brom.

D. Dung dịch nước clo và nước vôi trong.

Lời giải:

Thuốc thử	CH₄	C₂H₂	C₂H₄	CO₂
Nước vôi trong	Không hiện tượng	Không hiện tượng	Không hiện tượng	Làm đục nước vôi trong
Dung dịch AgNO₃/NH₃	Không hiện tượng	Xuất hiện kết tủa vàng nhạt	Không hiện tượng	////
Dd nước brom	Không hiện tượng	////	Mất màu nước brom	////

Phương trình phản ứng:

CO₂ + Ca(OH)₂ → CaCO₃↓ + H₂O

$C H \equiv C H + 2 A g N O_{3} + 2 N H_{3} \to A g - C \equiv C - A g + 2 N H_{4} N O_{3}$

$C H_{2} = C H_{2} + B r_{2} \to C H_{2} B r - C H_{2} B r$

Đáp án B

Câu 2: Ba ống nghiệm không nhãn, chứa riêng biệt 3 dung dịch: glucose, hồ tinh bột, ethyl alcohol. Để phân biệt 3 dung dịch người ta dùng thuốc thử nào sau đây?

A. Dung dịch iot.

B. Dung dịch axit.

C. Dung dịch iot và Ag₂O/NH₃.

D. Phản ứng với Na.

Lời giải:

Chất thử	glucose	Hồ tinh bột	ethyl alcohol
Dung dịch iot	Không hiện tượng	Xuất hiện màu xanh	Không hiện tượng
Ag₂O/NH₃	Xuất hiện kết tủa	////	Không hiện tượng

Phương trình hóa học:

C₆H₁₂O₆ + Ag₂O $\overset{N H_{3}, t^{o}}{\to}$ C₆H₁₂O₇ +2Ag¯

Đáp án C

Câu 3: Thuốc thử dùng để nhận biết acetylene với etilen là

A. Dung dịch brom.

B. Dung dịch AgNO₃/NH₃

C. Quỳ tím.

D. Khí Clo.

Lời giải:

Thuốc thử	acetylene	Etilen
AgNO₃/NH₃	Xuất hiện kết tủa vàng nhạt	Không hiện tượng

Phương trình hóa học:

$C H \equiv C H + 2 A g N O_{3} + 2 N H_{3} \to A g - C \equiv C - A g ↓ + 2 N H_{4} N O_{3}$

Đáp án B

Câu 4: Thuốc thử hóa học để phân biệt acetylene và methane?

A. Khí oxi.

B. Dung dịch iot.

C. Quỳ tím.

D. Dung dịch brom.

Hướng dẫn giải:

- Thuốc thử: dd brom.

- Hiện tượng: acetylene làm mất màu nước brom còn methane thì không có hiện tượng

- Phương trình: $C_{2} H_{2} + 2 B r_{2} \to C H B r_{2} - C H B r_{2}$

Đáp án D

Câu 5: Thuốc thử dùng để nhận biết các chất: benzene, ethylic alcohol và acetic acid là

A. quỳ tím và kim loại Na.

B. quỳ tím.

C. kim loại Na

D. dung dịch kiềm NaOH.

Lời giải:

	benzene	ethylic alcohol	acetic acid
Quỳ tím	Không đổi màu	Không đổi màu	Đổi màu đỏ
Kim loại Na	Không hiện tượng	Có khí thoát ra	////

Phương trình phản ứng:

2C₂H₅OH + 2Na →2C₂H₅ONa + H₂↑

Đáp án A

Câu 6: Thuốc thử dùng để nhận biết: ethylic alcohol, dung dịch saccharose, dung dịch glucose, acetic acid là

A. kim loại Na và quỳ tím.

B. quỳ tím, kim loại Na và dung dịch AgNO₃/NH₃.

C. dung dịch hồ tinh bột, AgNO₃/NH₃ và NaOH_..

D. quỳ tím, dung dịch hồ tinh bột và AgNO₃/NH₃.

Lời giải:

	ethylic alcohol	saccharose	glucose	acetic acid
Quỳ tím	Không đổi màu	Không đổi màu	Không đổi màu	Đổi màu đỏ
Kim loại Na	Có khí thoát ra	Không hiện tượng	Không hiện tượng	////
AgNO₃/NH₃	////	Không hiện tượng	Xuất hiện kết tủa	////

Phương trình hóa học:

2C₂H₅OH + 2Na → 2C₂H₅ONa + H₂↑

C₆H₁₂O₆ + Ag₂O $\overset{N H_{3}, t^{o}}{\to}$ C₆H₁₂O₇ +2Ag↓

Đáp án B.

Câu 7: Thuốc thử dùng để nhận biết các chất lỏng sau đựng trong các lọ mất nhãn: C₆H₆, C₂H₅OH, CH₃COOH, dd glucose là

A. kim loại Na và quỳ tím.

B. quỳ tím, dung dịch hồ tinh bột và Ag₂O/ NH₃.

C. dung dịch hồ tinh bột, Ag₂O/ NH₃ và NaOH_..

D. quỳ tím, kim loại Na và dung dịch Ag₂O/ NH₃.

Lời giải:

	C₆H₆	C₂H₅OH	CH₃COOH	C₆H₁₂O₆
Quỳ tím	Không đổi màu	Không đổi màu	Đổi màu đỏ	Không đổi màu
Ag₂O /NH₃	Không hiện tượng	Không hiện tượng	////	Xuất hiện kết tủa
Kim loại Na	Không hiện tượng	Có khí thoát ra	////	////

Phương trình hóa học:

2C₂H₅OH + 2Na → 2C₂H₅ONa + H₂↑

C₆H₁₂O₆ + Ag₂O $\overset{N H_{3}, t^{o}}{\to}$ C₆H₁₂O₇ +2Ag↓

Đáp án D

Câu 8: Ba ống nghiệm không nhãn, chứa riêng biệt 3 dung dịch: glucose, tinh bột, saccharose. Để phân biệt 3 dung dịch người ta dùng thuốc thử nào sau đây?

A. Dung dịch Iot.

B. Dung dịch axit.

C. Dung dịch Iot và Ag₂O/NH₃.

D. Phản ứng với Na.

Lời giải:

Chất khử	glucose	Tinh bột	saccharose
Dung dịch iot	Không hiện tượng	Xuất hiện màu xanh	Không hiện tượng
Ag₂O/NH₃	Xuất hiện kết tủa	////	Không hiện tượng

Phương trình hóa học:

C₆H₁₂O₆ + Ag₂O $\overset{N H_{3}, t^{o}}{\to}$ C₆H₁₂O₇ +2Ag↓

Đáp án C

Câu 9: Để phân biệt saccharose, tinh bột, Cellulose ở dạng bột nên dùng cách nào sau đây?

A. Cho từng chất tác dụng với HNO₃/H₂SO₄.

B. Cho từng chất tác dụng với dd I₂.

C. Hoà tan từng chất vào nước, đun nóng nhẹ và thử với dd iot.

D. Cho từng chất tác dụng với vôi sữa.

Lời giải:

Chất thử	saccharose	Tinh bột	Cellulose
Hòa tan vào nước và đun nóng	Dễ tan trong nước	Tạo dung dịch keo	Không tan
Dung dịch iot	Không hiện tượng	Dung dịch màu xanh	////

Đáp án C

Câu 10: Trong điều kiện thường, X là chất rắn, dạng sợi màu trắng. Phân tử X có cấu trúc mạch không phân nhánh, không xoắn. Thủy phân X trong môi trường axit, thu được glucose. Tên gọi của X là

A. fructose. B. amilopectin. C. Cellulose. D. saccharose.

Lời giải:

Đáp án C

Dựa trên các tính chất xác định được X là Cellulose.

D. Bài tập tự luyện

Câu 1: Thuốc thử dùng để phân biệt propionic acid và acrylic acid là

A. Dung dịch NaOH.

B. Dung dịch Br₂.

C. C₂H₅OH.

D. Dung dịch HBr.

Câu 2: Có thể phân biệt CH₃CHO và C₂H₅OH bằng phản ứng với

A. Na.

B. AgNO₃/NH₃.

C. Cu(OH)₂/NaOH.

D. Cả A, B, C đều đúng.

Câu 3: Dùng thuốc thử nào dưới đây có thể phân biệt được các chất benzene, styrenee, ethylbenzene?

A. dung dịch bromine

B. dung dịch AgNO₃/NH₃

C. dung dịch KMnO₄

D. dung dịch HNO₃

Câu 4: Dùng một hoá chất nào sau đây để nhận biết styrenee, toluene, phenol?

A. Dung dịch Br₂.

B. Dung dịch HCl.

C. Dung dịch NaOH.

D. Dung dịch HNO₃.

Câu 5: Phân biệt các dung dịch keo: hồ tinh bột, xà phòng, lòng trắng trứng, ta dùng

A. HCl, bột Al.

B. NaOH, HNO₃.

C. NaOH, I₂.

D. HNO₃, I₂.

Xem thêm phương pháp giải các dạng bài tập Hóa học lớp 9 hay, chi tiết khác:

Xem thêm các loạt bài Để học tốt Hóa học 9 hay khác:

Trang trước Trang sau

Giải bài tập lớp 9 sách mới các môn học