Soạn bài Viết văn bản thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên (trang 74) - Cánh diều

Trang trước Trang sau

Với soạn bài Viết văn bản thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên trang 74, 75, 76, 77 Ngữ văn lớp 8 Cánh diều sẽ giúp học sinh trả lời câu hỏi từ đó dễ dàng soạn văn 8.

Soạn bài: Viết văn bản thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên (trang 74) - sách Cánh diều - Cô Phương Thảo (Giáo viên VietJack)

1. Định hướng

1.1. Văn bản thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên là loại văn bản thông tin nhằm giới thiệu những hiểu biết khoa học cơ bản về hiện tượng đó. Nội dung chính của loại văn bản này thường tập trung vào một số thông tin chính như: Đó là hiện tượng gì? Biểu hiện như thế nào? Vì sao có hiện tượng này? Những tác dụng hoặc tác hại của hiện tượng thiên nhiên ấy là gì?...Tận dụng hoặc phòng chống, khắc phục tác động của hiện tượng đó như thế nào? Các văn bản Sao băng, Nước biển dâng: bài toán khó cần giải trong thế kỉ XXI hoặc Lũ lụt là gì? – Nguyên nhân và tác hại trong phần đọc hiểu của bài học này đều là văn bản thông tin giải thích một hiện tượng tự nhiên.

1.2. Để viết được bài thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên, các em cần chú ý:

- Xác định hiện tượng tự nhiên cần giới thiệu, giải thích. Lưu ý chọn những hiện tượng tự nhiên gần gũi với cuộc sống, hấp dẫn và phù hợp với trình độ hiểu biết của lứa tuổi,…

- Tìm hiểu về hiện tượng tự nhiên đã xác định thông qua sách, báo, tài liệu khoa học, Internet; đặc biệt, cần vận dụng các hiểu hiết từ những môn học khác như: Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lí,…

- Dựa vào thông tin thu được từ các tài liệu tin cậy, tổng hợp thành bài viết của cá nhân. Những thông tin, số liệu và nội dung dẫn nguyên văn cần ghi rõ nguồn trích và có thể nêu tên các tài liệu đã tham khảo ở cuối văn bản.

- Tìm ý và lập dàn ý cho bài thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên.

2. Thực hành

2.1. Thực hành viết theo các bước

Đề bài: Giới thiệu hiện tượng núi lửa

a) Chuẩn bị

- Đọc kĩ và tìm hiểu đề để biết các thông tin chính trước khi viết:

+ Trọng tâm cần làm rõ: khái niệm núi lửa, phân loại, nguyên nhân, tác hại và lợi ích của núi lửa.

+ Kiểu văn bản chính: thuyết minh giải thích về một hiện tượng tự nhiên.

+ Phạm vi bằng chứng cần huy động: kiến thức địa lí và những hiểu biết xung quanh hiện tượng núi lửa.

*Tìm hiểu bài mẫu: trang 75 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1 – Cánh diều

b) Tìm ý và lập dàn ý

- Tìm ý: Từ yêu cầu nội dung của văn bản thuyết minh đã nêu trong mục

a) Chuẩn bị, các em có thể đặt ra một số câu hỏi để tìm ý cho bài thuyết minh như:

+ Núi lửa là gì?

→ Núi lửa là một vết đứt gãy trên lớp vỏ của một hành tinh, như là Trái Đất cho phép dung nham, tro núi lửa, và khí thoát ra từ một lò mắc ma ở dưới bề mặt.

+ Có những loại núi lửa nào?

→ Dựa vào hình dáng, có 2 loại: núi lửa hình chóp và núi lửa hình khiên.

Dựa vào dạng thức hoạt động, có 3 loại: núi lửa thức, núi lửa ngủ, núi lửa chết.

+ Vì sao có hiện tượng núi lửa phun trào?

→ Đá nóng chảy liên tục được đẩy lên phía trên và kết quả là những ngọn núi liên tục tăng về độ cao. Khi áp lực của các dòng chảy mắc ma phun trào lên trên qua miệng núi thì gây ra hiện tượng núi lửa phun trào.

+ Núi lửa phun trào mang lại những lợi ích và tác hại gì?

→ Lợi ích: mỏ khoáng sản phong phú, năng lượng địa nhiệt, đất đai tơi xốp, màu mỡ.

Tác hại: Gây cháy rừng, làm biến đổi môi trường sinh thái, suy giảm tài nguyên sinh học của vùng bị ảnh hưởng, tăng tính nhạy cảm của những thiên tai nguy hiểm như: lũ lụt, lở đất, sói mòn…

- Lập dàn ý: Dựa vào các thông tin về núi lửa đã nêu và các câu hỏi tìm ý để lập dàn ý cho bài viết theo ba phần mở bài, thân bài, kết bài.

c) Viết

Dựa vào dàn ý đã lập và các thông tin về núi lửa đã nêu, viết văn bản thuyết minh giải thích về hiện tượng núi lửa. Trong khi viết, chú ý vận dụng cách viết các đoạn văn quy nạp, diễn dịch và đoạn văn phối hợp.

* Bài viết tham khảo

Núi lửa phun trào vừa là một hiện tượng thiên nhiên kỳ thú vừa là một thảm họa vì gây ra nhiều hậu quả nặng nề cho cuộc sống của con người. Vậy núi lửa là gì? Nguyên nhân gây ra núi lửa như thế nào? 

Núi lửa là ngọn núi có miệng ở đỉnh, qua đó, từng thời kỳ, các chất khoáng được nóng chảy với nhiệt độ và áp suất cao bị phun ra ngoài. Núi lửa phun trào là một hiện tượng tự nhiên trên Trái Đất hay các hành tinh khác vẫn còn hoạt động địa chấn, với các vỏ thạch quyển dịch chuyển trên lõi khoáng chất nóng chảy. Khi núi lửa phun trào, một phần năng lượng đã ẩn sâu trong lòng hành tinh sẽ được giải phóng. Một ngọn núi lửa hoàn chỉnh sẽ có cấu tạo gồm các bộ phận như sau: nguồn dung nham, đường dẫn nhanh, ngưỡng, lỗ thoát, ống dẫn,  cổ họng núi lửa, miệng núi lửa. Các sản phẩm núi lửa phun trào ra bên ngoài bao gồm lớp tro bụi, dòng dung nham và khói.

Núi lửa được chia thành nhiều cách phân loại khác nhau, nhưng chủ yếu được chia thành hai cách đó là dựa theo hình dáng bao gồm núi lửa hình chóp và núi lửa hình khiên và dựa vào dạng thức hoạt động chứa ba loại: núi lửa thức, núi lửa ngủ và núi lửa chết.

Khi đá được đun nóng và tan chảy, chúng giãn nở ra, do đó cần nhiều không gian hơn. ở một số khu vực trên Trái Đất, các dãy núi liên tục được nâng cao hơn. Áp suất ở phía dưới nó không lớn nên dòng mắc ma được hình thành. Khi áp lực của các dòng chảy mắc ma cao hơn áp lực tạo bởi lớp đá bên trên, dòng mắc ma phun trào lên trên qua miệng núi và tạo thành núi lửa.

Việc hiểu rõ núi lửa là gì, cách thức hoạt động của núi lửa cho ta thấy được những tác hại nghiêm trọng của núi lửa cũng như hậu quả nguy hại khi núi lửa phun trào lớn đến mức nào. Đầu tiên, nó gây ảnh hưởng đến các hoạt động địa chất, rõ nhất là động đất: Trong quá trình phun trào, trước khi các vật liệu núi lửa phun lên trên mặt, chúng di chuyển theo họng núi lửa từ dưới sâu lên, cọ sát tạo nên các chấn động có khi kèm theo tiếng nổ tạo thành động đất yếu, cục bộ. Từ động đất, liên tiếp gây ra các hiện tượng trượt lở đất, nứt đất, sụt lún. Ngoài ra, núi lửa phun trào làm biến đổi bề mặt địa hình: dung nham núi lửa quánh lại thường tạo thành các dạng địa hình thoải như vòm thoải cao nguyên hoặc lớp phủ dung nham. Không những vậy, nó còn làm ảnh hưởng tới môi trường sống của con người, gây cháy rừng, làm biến đổi môi trường sinh thái và gây nên thảm họa sóng thần:

Bên cạnh đó, núi lửa cũng mang lại những lợi ích đáng kể. Bởi các ngọn núi lửa cũng là nơi đem đến cho con người nhiều tài nguyên khoáng sản, năng lượng địa nhiệt, đất đai canh tác màu mỡ và cả tiềm năng du lịch. Dung nham mắc-ma phun trào từ trong lòng quả đất có chứa rất nhiều thành phần khoáng sản. Các khoáng sản này bao gồm thiếc, bạc, vàng, đồng và thậm chí kim cương cũng hiện diện trong đá núi lửa. Đây được coi là nơi lý tưởng cho sự phát triển của ngành công nghiệp khai mỏ quy mô lớn và các hoạt động khai mỏ nhỏ lẻ mang tính cá nhân hoặc do một nhóm nhỏ dân địa phương chung tay khai thác.

Hàng năm vào các mùa khác nhau, các ngọn núi lửa cũng là nơi thu hút hàng triệu du khách tham quan. Đa phần du khách chờ đến thời khắc được tận mắt ngắm nhìn những khối tro bụi nóng màu đỏ lửa bắn tung lên bầu trời. Những ngọn núi lửa ít hoạt động thì lại cuốn hút du khách bởi việc chiêm ngưỡng những màn hơi và khói thoát ra từ các lỗ thông khí thiên nhiên trên mặt đất.

Tóm lại, ta thấy được sức ảnh hưởng lớn lao của núi lửa đến đời sống con người, đặc biệt là những người đang sống trong vùng gần núi lửa phun trào. Các tác động tự nhiên này vừa mang tới những hiểm nguy những vẫn tồn tại các mặt lợi ích đáng kể để mang lại nền kinh tế cho con người.

d) Kiểm tra và chỉnh sửa

Tham khảo các yêu cầu đã nêu ở Bài 1, phần Viết, mục d (trang 32); nội dung kiểm tra đối chiếu với dàn ý đề văn đã làm ở bài này.

2.2. Rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn diễn dịch, quy nạp và phối hợp

a) Cách thức

Xem phần Kiến thức ngữ văn về đặc điểm của đoạn văn diễn dịch, quy nạp, phối hợp để vận dụng rèn luyện kĩ năng viết.

b) Bài tập

Với đề văn trên, từ ý khái quát “Núi lửa khi phun trào mang lại nhiều lợi ích”, em hãy hoàn thành các đoạn văn theo ba cách:

- Đoạn văn diễn dịch:

Cách thức

Nội dung cụ thể

Nêu ý khái quát

Núi lửa khi phun trào mang lại nhiều lợi ích.

Phát triển bằng các ý cụ thể

Trước hết, chúng mang lại nguồn mỏ khoáng sản phong phú:…

Núi lửa còn mang lại năng lượng địa nhiệt: Hơi nóng từ miệng núi lửa có thể được sử dụng để chạy các tua bin sản sinh ra điện năng…

Ngoài ra, tro bụi mà lửa phun trào có thể làm đất đai tơi xốp, màu mỡ,…

* Đoạn văn tham khảo

Núi lửa khi phun trào mang lại nhiều lợi ích tới đời sống con người. Trước hết, chúng mang lại nguồn mỏ khoáng sản phong phú, dồi dào, thúc đẩy nền kính tế khai thác khoáng sản lên cao. Núi lửa còn mang lại năng lượng địa nhiệt: hơi nóng từ miệng núi lửa có thể được sử dụng để chạy các tua bin sản sinh ra điện năng hoặc được ứng dụng cho nhu cầu sinh hoạt của các hộ gia đình và chạy máy nước nóng. Ngoài ra, tro bụi mà lửa phun trào có thể làm đất đai tơi xốp, màu mỡ thích hợp canh tác các sản phẩm nông nghiệp như nho, rau củ quả, cam, chanh, dược thảo, hoa,…

- Đoạn văn quy nạp:

Cách thức

Nội dung cụ thể

Nêu ý khái quát

…

Phát triển bằng các ý cụ thể

Như vậy, núi lửa đã mang lại cho con người nhiều lợi ích.

* Đoạn văn tham khảo

Lợi ích to lớn nhất của núi lửa mang lại ta không thể không kể đến đó là nó đem lại nguồn mỏ khoáng sản phong phú, dồi dào, thúc đẩy nền kính tế khai thác khoáng sản lên cao. Núi lửa còn mang lại năng lượng địa nhiệt: hơi nóng từ miệng núi lửa có thể được sử dụng để chạy các tua bin sản sinh ra điện năng hoặc được ứng dụng cho nhu cầu sinh hoạt của các hộ gia đình và chạy máy nước nóng. Ngoài ra, tro bụi mà lửa phun trào có thể làm đất đai tơi xốp, màu mỡ thích hợp canh tác các sản phẩm nông nghiệp như nho, rau củ quả, cam, chanh, dược thảo, hoa,… Tóm lại, núi lửa khi phun trào mang lại nhiều lợi ích tới đời sống con người.

- Đoạn văn phối hợp

Cách thức

Nội dung cụ thể

Nêu ý khái quát

…

Phát triển bằng các ý cụ thể

…

Tổng hợp các ý cụ thể

Như vậy, núi lửa không chỉ gây ra những tác hại ghê gớm mà chúng còn đem lại cho con người nhiều lợi ích.

* Đoạn văn tham khảo

Trong đời sống ngày này, chúng ta không thể phủ nhận được những lợi ích mà những ngọn núi lửa mang lại. Trước hết, chúng mang lại nguồn mỏ khoáng sản phong phú, dồi dào, thúc đẩy nền kính tế khai thác khoáng sản lên cao. Núi lửa còn mang lại năng lượng địa nhiệt: hơi nóng từ miệng núi lửa có thể được sử dụng để chạy các tua bin sản sinh ra điện năng hoặc được ứng dụng cho nhu cầu sinh hoạt của các hộ gia đình và chạy máy nước nóng. Ngoài ra, tro bụi mà lửa phun trào có thể làm đất đai tơi xốp, màu mỡ thích hợp canh tác các sản phẩm nông nghiệp như nho, rau củ quả, cam, chanh, dược thảo, hoa,… Như vậy, núi lửa không chỉ gây ra những tác hại ghê gớm mà chúng còn đem lại cho con người nhiều lợi ích.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 8 Cánh diều hay nhất, ngắn gọn khác:

Xem thêm các tài liệu học tốt lớp 8 hay khác:

Trang trước Trang sau
Giải bài tập lớp 8 Cánh diều khác