Giáo án bài Thực hành tiếng Việt trang 128 Tập 2 - Chân trời sáng tạo

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

* NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi:

+ Trình bày hiểu biết của em về sự phát triển của ngôn ngữ.

- HS nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS trao đổi thảo luận, thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trình bày sản phẩm thảo luận

- GV gọi hs nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức → Ghi lên bảng.

* Sự phát triển của ngôn ngữ: từ ngữ mới và nghĩa mới

Sự phát triển của ngôn ngữ: Ngôn ngữ luôn biến đổi không ngừng, đặc biệt là ở phương diện từ vựng. Sự phát triển của từ vựng thường diễn ra theo hai cách sau: 1. Xuất hiện từ ngữ mới; 2. Xuất hiện nghĩa mới.

Những từ ngữ mới thường xuất hiện để biểu đạt những sự vật, hiện tượng mới, chẳng hạn những từ ngữ như Internet, marketing, trí tuệ nhân tạo, truyền hình số,... Từ ngữ mới thường được tạo ra theo hai cách: 1. Cấu tạo từ những yếu tố, chất liệu theo quy tắc đã có sẵn trong hệ thống ngôn ngữ (trí tuệ nhân tạo, điện thoại thông minh, lớp học ảo,...); 2. Vay mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài (Internet, marketing, AIDS,...).

Những nghĩa mới thường được tạo ra nhờ các phương thức chuyển nghĩa như:

ẩn dụ, hoán dụ,... Ví dụ: hàng chợ, xe bãi, cơm bụi, chữa cháy, lên ngôi,...

* NV2:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi:

Câu 1 (trang 128 sgk Ngữ văn lớp 9 Tập 2 – Chân trời sáng tạo): Trong tiếng Việt có những từ ngữ được cấu tạo theo mô hình: X+ thông minh (như ngôi nhà thông minh, người tiêu dùng thông minh,...). Hãy tìm thêm những từ ngữ mới được cấu tạo theo mô hình trên.

- HS nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS trao đổi thảo luận, thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trình bày sản phẩm thảo luận

- GV gọi hs nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức → Ghi lên bảng.

Câu 1 (trang 128 sgk Ngữ văn lớp 9 Tập 2 – Chân trời sáng tạo):

X + tặc: tin tặc, không tặc, lâm tặc, hải tặc…

X+ học: hóa học, văn học, sử học, địa lí học, vật lý học…

X+ hóa: công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đô thị hóa…

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS làm bài tập nhanh

Câu 2 (trang 128 sgk Ngữ văn lớp 9 Tập 2 – Chân trời sáng tạo): Tìm thêm ít nhất một mô hình cấu tạo các từ ngữ mới tương tự mô hình nêu ở bài tập 1. Liệt kê những từ ngữ mới được cấu tạo từ (các) mô hình mà em vừa tìm được.

Câu 3 (trang 128 sgk Ngữ văn lớp 9 Tập 2 – Chân trời sáng tạo): Xác định nghĩa của các từ ngữ in đậm trong các trường hợp sau. Trong các trường hợp này, trường hợp nào từ ngữ được dùng theo nghĩa mới?

a1. Con cóc là cậu ông trời

Hễ ai đánh cóc thì trời đánh cho.

(Ca dao)

a2. Chúng tôi thích la cà ở những quán cóc bên hè phố.

b1. Nó trót làm sai nên bây giờ phải tìm cách chữa cháy.

b2. Lúc xảy ra hoả hoạn, đội cứu hoả đã đến kịp thời để chữa cháy.

Trả lời:

Câu 2 (trang 128 sgk Ngữ văn lớp 9 Tập 2 – Chân trời sáng tạo):

X+ học: hóa học, văn học, sử học, địa lí học, vật lý học…

X+ sĩ: họa sĩ, ca sĩ, nhạc sĩ, bác sĩ…

X+ hiệu: biệt hiệu, biển hiệu, huy hiệu…

Câu 3 (trang 128 sgk Ngữ văn lớp 9 Tập 2 – Chân trời sáng tạo):

* Từ “cóc”:

- Nghĩa từ “cóc” trong câu (a1): chỉ loài lưỡng cư da sần sùi, thường sống ở ao hồ.

- Nghĩa từ “cóc” trong câu (a2): chỉ những quán ăn, quán uống bình dân, nhỏ lẻ, thường nằm ven đường.

=> Từ “cóc” (a2) dùng theo nghĩa chuyển.

* Từ “chữa cháy”

- Nghĩa từ “chữa cháy” trong câu (b1): chỉ hành động sửa sai lầm đã gây ra.

- Nghĩa từ “chữa cháy” trong câu (b2): chỉ hành động dập tắt đám cháy.

=> Từ “chữa cháy” trong câu (b1) dùng theo nghĩa chuyển.