Top 40 Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây (hay nhất)

Tổng hợp các bài văn Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây hay nhất, ngắn gọn với dàn ý chi tiết giúp học sinh có thêm tài liệu tham khảo để viết văn hay hơn.

Bài giảng: Chiến thắng Mtao Mxây - Cô Trương Khánh Linh (Giáo viên VietJack)

Dàn ý Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây

Dàn ý - mẫu 1

I. Mở bài

Giới thiệu khái quát về sử thi “Đăm Săn” và vị trí đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây”: Sử thi “Đăm Săn” là bộ sử thi nổi tiếng của dân tộc Ê-đê kể về cuộc đời và sự nghiệp của tù trưởng Đăm Săn. Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” nằm ở phần giữa của tác phẩm, kể chuyện Đăm Săn đánh Mtao Mxây cứu vợ trở về.
Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây”: Đoạn trích kể chuyện Đăm Săn đánh thắng tù trưởng Mtao Mxây, cứu được vợ, đem vinh quang về cho dân làng. Đồng thời, đoạn trích thể hiện được những đặc điểm nghệ thuật của thể loại sử thi anh hùng.

II. Thân bài

1. Cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây

a. Nguyên nhân của cuộc chiến

Đăm Săn khiêu chiến với Mtao Mxây vì Mtao Mxây đã cướp vợ của điều này chứng tỏ Đăm săn là người trọng danh dự cá nhân, cộng đồng; gắn bó với hạnh phúc gia đình; bộ tộc.

b. Cuộc chiến giữa hai tù trưởng

* Thái độ của Đăm Săn và Mtao Mxây trước khi bắt đầu trận chiến:

- Đăm Săn là người khiêu chiến: “Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy”, “ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà người ta bổ đôi”, “lấy cầu thang…ta chẻ ra kéo lửa”, “ta hun cái nhà của nhà ngươi”.

=> Thông minh, tự tin, đường hoàng, bản lĩnh và có khí phách.

- Mtao Mxây: “tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta”, “ta sợ ngươi đâm ta khi ta đang đi lắm”.

=> Dữ tợn nhưng sợ sệt, hèn nhát, do dự trước kẻ thù.

* Cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây:

- Hiệp đấu thứ nhất:

Mtao Mxây: Múa khiên như trò chơi, khiên kêu lạch xạch như quả mướp khô, chạy bước cao bước thấp, chạy hết từ bãi tây sang bãi đông, tự xem mình là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát đất đai thiên hạ => Mtao Mxây kém cỏi nhưng huênh hoang, khoác lác.
Đăm Săn: thách Mtao Mxây múa khiên trước, lúc Mtao Mxây múa khiên Đăm Săn không hề nhúc nhích. Lúc Đăm Săn múa “Một lần xốc tới, chàng vượt qua đồi tranh. Một lần xốc tới nữa chàng vượt qua đồi lồ ô. Chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây.” => Bình tĩnh, thản nhiên, tài năng và bản lĩnh.

- Hiệp đấu thứ hai: Đăm Săn đớp được miếng trầu mà Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho hắn, sức chàng như tăng lên gấp bội, múa khiên càng mạnh, càng nhanh, càng đẹp, “chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc…”. Đăm Săn đuổi theo Mtao Mxây trúng nhưng không thủng đầu. Miếng trầu là phần thưởng cho Đăm Săn, là sức mạnh của cả cộng đồng, là tấm lòng thủy chung của vợ. => Đăm Săn là người có sức mạnh phi thường và tài năng.

- Hiệp đấu thứ ba: Nhờ Trời mách kế, Đăm Săn đuổi theo và đánh thắng được Mtao Mxây. Ông Trời là hình ảnh tượng trưng cho công lý, sức mạnh trí tuệ của đấng tối cao, sự thiên vị rõ ràng đối với Đăm Săn và là lời khẳng định chính nghĩa thuộc về chàng. Đồng thời, chi tiết ông Trời còn thể hiện mối quan hệ gần gũi, gắn bó mật thiết giữa con người với thần linh.

=> Với lối mô tả song hành, ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh; bút pháp phóng đại… đã giúp chúng ta thấy Đăm Săn hơn hẳn Mtao Mxây cả về tài năng, sức lực, phong độ, phẩm chất. Sự chiến thắng của Đăm Săn làm nổi bật hình ảnh, tầm vóc của người anh hùng sử thi Đăm Săn.

2. Đăm Săn cùng nô lệ trở về sau chiến thắng

- Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn và nô lệ: Đăm Săn và nô lệ đã đối đáp với nhau b lần và mỗi lần ấy đều có sự khác nhau. Qua đó, thể hiện lòng mến phục, sự hưởng ứng tuyệt đối và lòng trung thành của mọi người dành cho Đăm Săn.

- Ý nghĩa cảnh Đăm Săn và nô lệ trở về:

Sự thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng của cá nhân anh hùng với quyền lợi, khát vọng của tập thể cộng đồng.
Thể hiện lòng yêu mến, cảm phục của toàn thể cộng đồng đối với người anh hùng. Đó chính là ý chí thống nhất của toàn thể cộng đồng Ê-đê.

⇒ Sự ngưỡng mộ và tình cảm mến phục của nhân dân dành cho người anh hùng

3. Cảnh ăn mừng chiến thắng

- Lời ra lệnh mở tiệc: Sự tự hào, tự tin vì sức mạnh và sự giàu có của thị tộc mình.

- Ra lệnh đánh nhiều cồng chiêng: thể hiện niềm vui chiến thắng và sự giàu có, sung túc, trang trọng cùng vẻ đẹp tinh thần, vật chất của tù trưởng và của cả thị tộc.

- Quang cảnh nhà Đăm Săn: mở tiệc to, khách đông nghịt, tôi tớ chật ních cả nhà. Tác giả dân gian sử dụng nghệ thuật phóng đại, qua đó thể hiện sự tự hào về một bộ tộc giàu mạnh và sự đồng tâm, thống nhất của cả cộng đồng.

- Hình ảnh Đăm Săn: Nằm trên võng, tóc thả trên, uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán, đôi mắt long lanh, bắp chân to bằng xà ngang…

=> Hình ảnh Đăm Săn trở thành trung tâm của bức tranh hoành tráng về cảnh chiến thắng. Hình ảnh Đăm Săn hiện lên đẹp một cách mạnh mẽ, oai hùng, có sự lớn lao cả về hình thể, tầm vóc lẫn chiến công. Qua đó cho thấy cái nhìn đầy ngưỡng mộ, mến phục, tự hào của nhân dân với người anh hùng của cộng đồng.

4. Nghệ thuật thể hiện

- Ngôn ngữ của người kể biến hóa linh hoạt, hướng tới nhiều đối tượng; ngôn ngữ đối thoại được khai thác ở nhiều góc độ. Ngôn ngữ trang trọng, kết hợp ngôn ngữ kể, tả của người dẫn truyện và ngôn ngữ đối thoại của nhân vật, ngôn ngữ giàu âm thanh và hình ảnh.

- Nghệ thuật kể xem lẫn tả.

- Các biện pháp nghệ thuật: So sánh, cường điệu, phóng đại, đối lập...

III. Kết bài

Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích:

- Đoạn trích đã thể hiện những đặc trưng cơ bản của thể loại sử thi: ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh, giàu nhịp điệu.

- Qua đó giúp chúng ta nhận thức được lẽ sống, niềm vui của người anh hùng sử thi chỉ có được trong cuộc chiến đấu vì danh dự, hạnh phúc và danh dự cho cộng động.

Dàn ý - mẫu 2

I. Mở bài

Giới thiệu về nội dung và giá trị của sử thi Đăm săn và vị trí đoạn trích chiến thắng Mtao-Mxây: Là sử bộ sử thi nổi tiếng của dân tộc Ê Đê kể về câu chuyện cuộc đời của tù trưởng Đăm Săn cũng chính là câu chuyện về cộng đồng thị tộc trong buổi đầu lịch sử. Đoạn trích thuộc phần giữa tác phẩm.
Khái quát chung về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích: Kể chuyện Đăm Săn đánh tù trưởng Mtao Mxây, cứu được vợ và đem lại vinh quang cho cộng đồng.

II. Thân bài

1. Cuộc đọ sức giữa Đăm Săn và Mtao Mxây

a. Nguyên nhân của cuộc chiến

Cuộc chiến xảy ra do Mtao - Mxay cướp vợ của Đăm Săn đó là Hơ Nhị.
Người Ê-Đê lại tôn thờ chế độ mẫu hệ, cho nên việc bị cướp vợ không còn là nỗi đau của cá nhân, của gia đình mà nó trở thành nỗi sỉ nhục lớn của cộng đồng. Vì thế cuộc chiến của Đăm Săn và Mtao Mxây không chỉ là cuộc chiến là cuộc chiến để giành lại vợ mà còn là cuộc quyết đấu để bảo vệ danh dự cộng đồng .

b. Diễn biến cuộc chiến giữa hai tù trưởng

- Đăm Săn khiêu chiến và thái độ của Mtao-Mxây

+ Lời khiêu chiến của Đăm Săn: “Ta thách nhà ngươi”, ta sẽ “bổ đôi” sàn hiên, “chẻ ra kéo lửa” cầu thang, “hun” nhà, ví Mtao Mxây như lợn nái, trâu

⇒ Thái độ quyết liệt, tự tin

+ Thái độ của Mtao- Mxây: “Không xuống vì bận ôm vợ hai chúng ta”, sợ bị đâm khi đang đi, không dám múa khiên trước

⇒ Thái độ từ chọc tức đến sợ hãi, tần ngần do dự

- Vào cuộc chiến

* Hiệp đấu thứ nhất:

• Mtao-Mxây:

+ Múa khiên “kêu lạch xạch như quả mướp

+ Chạy bước thấp, bước cao chỉ chém trúng cái cọc cột trâu nhưng khoe được học thần Rồng, là tướng quen đánh trạm trận, quen xéo nát thiên hạ.

⇒ Mtao- Mxây kém cỏi nhưng huênh hoang, khoác lác, ngạo mạn

• Đăm Săn

+ Không nhúc nhích, châm biếm mỉa mai Mtao Mxây

+ Một lần xốc tới vượt một đồi tranh, vượt một đồi lồ ô, chàng chạy vút qua phía Đông, vút qua phía Tây

⇒ Đăm Săn là người bình tĩnh, tự tin, với sức mạnh và tài năng phi thường

* Hiệp đấu thứ hai: Nhờ miếng trầu của vợ, Đăm săn múa khiên chàng múa trên cao gió như bão, múa dưới thấp gió như lốc, núi ba lần rạn nứt, ba dồi tranh bật rễ,..., đâm trúng kẻ thù nhưng không thủng. Chi tiết miếng trầu là biểu hiện cho sức mạnh cộng đồng. Sức mạnh của Đăm Săn được tương trợ bởi cộng đồng.

⇒ Nổi bật sức mạnh phi thường của Đăm Săn.

* Hiệp đấu thứ ba: Nhờ sự giúp đỡ của ông trời Đăm Săn đã tìm ra điểm yếu và chiến thắng kẻ thù.

Chi tiết sự trợ giúp của ông trời trong đoạn trích cho thấy, ở thời kì này con người và thần linh có liên quan mật thiết với nhau, đó là dấu vết của tư duy thần thoại, tuy nhiên ở thời đại của sử thi thần linh chỉ góp phần tương hỗ, trợ giúp chứ không hoàn toàn quyết định.

⇒ Qua đây vẫn đề cao sức mạnh người anh hùng.

2. Lễ ăn mừng chiến thắng.

a. Đăm Săn cùng nô lệ ra về sau chiến thắng:

Ba cuộc đối thoại giữa Đăm Săn và dân làng vừa có sự trùng lặp vừa có sự tăng tiến.
Qua những lời đối thoại ấy cho thấy thái độ yêu mến ngưỡng mộ, thán phục, một lòng đi theo Đăm Săn của dân làng.
Cho thấy mối quan hệ thống nhất giữa cá nhân với cộng đồng, đề cao vai trò của người anh hùng trong sự hợp nhất, mở rộng thị tộc, bộ lạc đem lại sự phồn vinh cho cộng đồng.

b. Cảnh ăn mừng chiến thắng

- Âm thanh: Tiếng cồng chiêng nhộn nhịp đó là nét đẹp truyền thông, bản sắc văn hóa của người Ê-đê. Âm thanh ấy thể hiện sự sung túc, giàu sang, là sức mạnh, vẻ đẹp của vật chất, tinh thần của cộng đồng.

- Con người

+ Người tới ăn mừng: Các tù trưởng từ phương xa đến, khác “đông nghịt”, tôi tớ “chật ních cả nhà”

⇒ Cho thấy niềm vui, sự đồng tâm, thống nhất trong cộng đồng

+ Hình ảnh người anh hùng Đăm Săn: Nằm trên võng, tóc thả trên, uống không biết say, ăn không biết lo, chuyện trò không biết chán, đôi mắt long lanh, bắp chân to bằng xà ngang…

⇒ Đó là vẻ đẹp sức mạnh mộc mạc, giản dị nhưng rất gần gũi với rừng núi, oai phong, dũng mãnh khác thường. Qua đó cho thấy cái nhìn đầy ngưỡng mộ sùng kính, tự hào của nhân dân với người anh hùng của cộng đồng.

3. Nghệ thuật thể hiện

Ngôn ngữ trang trọng, kết hợp ngôn ngữ kể, tả của người dẫn truyện và ngôn ngữ đối thoại của nhân vật, ngôn ngữ giàu âm thanh và hình ảnh.
Nghệ thuật kể xem lẫn tả
Các biện pháp nghệ thuật: So sánh, cường điệu, phóng đại, đối lập

III. Kết bài

Khái quát, nhấn mạnh nội dung và nghệ thuật đoạn trích
Mở rộng vấn đề: Khái quát về giá trị của sử thi Đăm Săn và các sử thi khác trong đời sống văn học.

Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - mẫu 1

Đăm Săn là sử thi anh hùng nổi tiếng nhất của dân tộc Ê-đê nói riêng và của Việt Nam nói chung. Tác phẩm cho thấy vẻ đẹp ngoại hình và sức mạnh phi thường của người anh hùng Đăm Săn, không chỉ vậy người anh hùng Đăm Săn còn mang trong mình nhiều phẩm chất cao quý, lập nhiều chiến công lừng lẫy. Tất cả vẻ đẹp đó đã được tái hiện một cách đầy đủ trong đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây”.

Khi Đăm Săn cùng nô lệ của mình lên rẫy làm nương, Mtao Mxây – một tù trưởng tham lam, độc ác đã nhân cơ hội đó bắt cóc Hơ Nhị về làm vợ. Đăm Săn đến tận nhà chiến đấu đòi lại vợ, sau khi chiến thắng đã đưa nô lệ của Mtao Mxây về hợp nhất với bộ tộc của mình để trở nên hùng mạnh hơn. Đoạn trích đã thể hiện được vẻ đẹp phẩm chất anh hùng của Đăm Săn và sự hèn nhát, thất bại thảm hại của Mtao Mxây.

Trước và trong trận chiến đã bộc lộ đầy đủ vẻ đẹp phẩm chất của Đăm Săn và sự hèn nhát, tự kiêu của Mtao Mxây. Vợ bị bắt, Đăm Săn ngay lập tức dẫn dân làng đến nhà của Mtao Mxây để khiêu chiến với hắn, giọng điệu của Đăm Săn hết sức kinh bỉ kẻ thù: “Ơ diêng! Ơ diêng! Xuống đây! Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy”. Gọi Mtao Mxây là “diêng” – người bạn kết nghĩa với hàm ý mỉa mai, bởi họ trước đây đã từng là bạn bè tốt nhưng Mtao Mxây tráo trở lại đến cướp vợ của bạn. Trước lời khiêu chiến của Đăm Săn, Mtao Mxây sợ hãi từ chối không dám xuống, dáng điệu hết sức rụt rè, đắn đo “ngươi không được đâm ta khi ta đang đi xuống đó, nghe”. Trái ngược với thái độ rụt rè của Mtao Mxây, Đăm Săn khẳng khái khẳng định:“Sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang xuống nhỉ? Sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang đi nhỉ?” Kèm theo thái độ khinh bỉ: “Ngươi xem, đến con lợn nái của nhà ngươi dưới đất ta cũng không thèm đâm nữa là. Ngươi xem đến con trâu nhà ngươi trong chuồng ta cũng không thèm đâm nữa là”. Chỉ qua những lời nói, cử chỉ ấy ta cũng thấy hai tính cách hoàn toàn trái ngược nhau, nếu như Đăm Săn chủ động, dũng cảm đối mặt với kẻ thù thì Mtao Mxây lại bị động, hèn nhát, sợ hãi không đáng mặt làm anh hùng, làm tù trưởng của mọi người.

Tính cách, phẩm chất của hai nhân vật càng được bộc lộ rõ hơn trong trận chiến. Với tinh thần thượng võ, Đăm Săn nhường cho kẻ thù quyền chủ động tấn công. Trái với dáng điệu Mtao Mxây “dữ tợn như một vị thần”, lời nói huênh hoang: “Ta là tướng quen đánh trăm trận, quen giày xéo đất đai thiên hạ”, thực tế hắn lại chạy bước thấp bước cao, hết sang bãi Đông lại bãi Tây, vung dao chém yếu ớt nên chỉ trúng vào chão cột trâu. Còn Đăm Săn trước những hành động đó của kẻ địch chỉ đứng im thể hiện thái độ kinh bỉ. Khi chàng múa khiên đã thể hiện tất cả vẻ đẹp dũng mãnh, oai hùng của mình: “Một lần xốc tới chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa chàng vượt một đồi lồ ô. Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây”. Hiệp đấu thứ ba đã quyết định thắng thua của cả hai nhân vật. Trong thế bí bách, Mtao Mxây yêu cầu nàng Hơ Nhị ném cho miếng trầu nhưng vì kém cỏi nên hắn không bắt trúng. Còn chàng Đăm Săn đã bắt trúng miếng trầu, khiến sức mạnh tăng lên gấp bội và chàng đã giành chiến thắng, mang được người vợ yêu quý trở về.

Đăm Săn trở về trong chiến thắng vang dội. Trước khi cùng dân làng trở về, chàng đã có những hành động, ứng xử hết sức đẹp đẽ: kêu gọi tôi tớ của Mtao Mxây đi theo mình để xây dựng một cộng đồng lớn, giàu mạnh. Lời kêu gọi ấy vô cùng tha thiết, hướng đến từng gia đình nhỏ để mong nhận được sự đồng thuận, ủng hộ của họ. Không chỉ vậy, lời kêu gọi ấy còn rất thấu tình, đạt lí: “Ơ tất cả dân làng này, các ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai chăn ngựa, hãy đi bắt ngựa. Ai giữ voi, hãy đi bắt voi. Ai giữ trâu, hãy đi lùa trâu về”. Bởi vậy, lời kêu gọi đó đã nhận được sự đồng thuận của tất cả dân làng, họ đều có chung một mục đích xây dựng một cộng đồng to lớn, hùng mạnh để tất cả mọi người được hưởng ấm no, hạnh phúc: “Không đi sao được, làng chúng tôi phía bắc đã mọc cỏ gấu, phía nam đã mọc cỏ hoang, người giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa”. Họ về cùng Đăm Săn: “Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến, như mối. Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước”. Và khi trở về họ mở tiệc ăn mừng vô cùng lớn, kéo dài suốt mùa khô, tù trưởng các nơi tụ hội về chật ních người. Hình ảnh đó cho thấy sự lớn mạnh của buôn làng Đăm Săn, đã giàu có nay lại càng giàu có hơn. Tiếng tăm, vẻ đẹp phẩm chất và sức mạnh của chàng lại càng vang xa, khiến ai cũng ngưỡng mộ.

Bên cạnh hai nhân vật chính là Đăm Săn và Mtao Mxây cũng cần kể đến một số nhân vật khác như: Hơ Nhị và ông Trời, đây là hai nhân vật trợ thủ, xuất hiện để giúp Đăm Săn chiến thắng. Không chỉ vậy, họ còn giúp tôn vinh Đăm Săn, khẳng định tính chất chính nghĩa của nhân vật này. Ngoài ra cũng cần kể đến nhân vật quần chúng, đám đông, họ là những người hậu thuẫn cho Đăm Săn hoặc bị chàng thuyết phục bằng tài năng, phẩm chất. Tất cả bọn họ đều có một mục đích chung tôn vinh vẻ đẹp sức mạnh và phẩm chất của Đăm Săn.

Tác phẩm không chỉ hấp dẫn ở nội dung mà còn ở nghệ thuật xây dựng nhân vật. Mỗi nhân vật đề có vai trò khác nhau với diễn biến sử thi khiến cho sử thi liên tục phát triển. Các nhân vật có một tính cách riêng. Nghệ thuật sử dụng ngôn từ đặc sắc, linh hoạt; ngôn ngữ người kể chuyên có xen lời đối thoại khiến cho tác phẩm thêm sinh động, hấp dẫn. Nghệ thuật miêu tả sinh động, kết hợp linh hoạt các thủ pháp so sánh, phóng đại.

Bằng nghệ thuật xây dựng nhân vật, ngôn ngữ đặc sắc, đoạn trích đã làm nổi bật vẻ đẹp anh hùng, dũng cảm của Đăm Săn. Vẻ đẹp của Đăm Săn là vẻ đẹp kết tinh của cả cộng đồng, nhân vật hội tụ sức mạnh của nhân dân, đó là vẻ đẹp, sức mạnh của lòng tự trọng, danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và luôn hướng đến mục đích cao cả xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phục cho cộng đồng.

Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - mẫu 2

Nhân vật Đăm Săn nổi bật lên trong toàn bộ cuốn sử thi nói chung và đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” nói riêng hai khía cạnh. Một mặt, đó là con người hội đủ những phẩm chất cá nhân như trí tuệ, tài năng, nhân cách, khát vọng. Mặt khác, đó còn là sự gắn bó, liên kết với cộng đồng mà chính chàng là tù trưởng. Với cái nhìn ấy, ta thấy nhân vật Đăm Săn đã tự khẳng định mình trong những biến cố, sự kiện ở đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây”.

Xét về tình tiết trong mô hình cốt truyện thì cuộc giao tranh giữa Đăm Săn với các tù trưởng khác không chỉ xảy ra có một lần. Dường như nhu cầu mở rộng lãnh địa, tăng cường lực lượng, khẳng định quyền uy... là nguyên nhân sâu xa dẫn đến những cuộc giao tranh ấy. Nhưng trong các cuộc chiến xảy ra thì cuộc đối mặt giữa Đăm Săn với Mtao Mxây có tính chất điển hình hơn cả.

Đối thủ của Đăm Săn là Mtao Mxây, một đối thủ ngang tầm. Tuy võ nghệ không thuộc hàng cao thủ nhưng Mtao Mxây là một kẻ “túc trí đa mưu”, lấy sự sắc sảo, khôn ngoan làm sức mạnh cho mình. Không tin vào bản thân thì làm sao dám táo tợn cướp vợ của Đăm Săn! Và khi biết Đăm Săn tới để làm gì rồi mà còn khiêu khích “Ta không xuống đâu, diêng ơi. Tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta…”.

Thái độ nghênh chiến của Mtao Mxây khá đàng hoàng: “Bà con xem, khiên hắn tròn như đầu cú, gươm hắn óng ánh như cái cầu vồng. Trông hắn dữ tợn như một vị thần”. Có thể nói, đó là tư thế tự tin. Tự tin nhưng thận trọng. Hai lần Mtao Mxây nhắc Đăm Săn không được đâm mình khi Mtao Mxây đi xuống và lúc đi xuống rồi vẫn còn do dự, đắn đo. Cách ứng xử của Mtao Mxây theo lối “quân tử phòng thân” luôn đề phòng bất trắc.

Bước vào cuộc chiến, Mtao Mxây nhường cho Đăm Săn múa khiên trước với một thái độ khiêm tốn giả vờ. Giả vờ nói rằng võ nghệ của mình kém cỏi: “Ta như gà làng mới mọc cựa, như gà rừng mới mọc cựa êchăm, chưa ai giẫm phải mà đã gãy mất cánh”. Võ nghệ ấy là chắp vá: “Có cậu, ta học cậu. Có bác, ta học bác. Có thần Rồng, ta học thần Rồng”. Nhưng từ sự giả vờ ấy đã lộ ra một câu nói thật: “Thế ngươi không biết ta đây là một tướng đã quen đi đánh thiên hạ, bắt tù binh, đã quên đi xéo nát đất đai thiên hạ hay sao?”. Không phải vô tình mà câu kể khan của người dẫn truyện ngay từ đầu đã phác ra cái vẻ sang trọng, tôn nghiêm, bề thế của Mtao Mxây, một tù trưởng giàu mạnh trong vùng. Cái cách giả vờ ấy phải chăng làm cho đối thủ chủ quan, khinh suất?

Mặc cho Đăm Săn khinh bỉ, mặc cho mình múa khiên không đẹp (múa “kêu lạch xạch như quả mướp khô”), tốc độ lại chậm chạp, nặng nề (“bước cao bước thấp”) nhưng Mtao Mxây không nản lòng. Y rắp tâm chờ cơ hội. Và khi cơ hội đến, hành động của Mtao Mxây nhanh hơn một chớp mắt: đâm lén Đăm Săn. Khi Mtao Mxây “chém phập một cái”, chắc chắn Đăm Săn không khỏi giật mình. May cho Đăm Săn là nhát chém quá nhanh và không ngờ ấy của địch lợi hại “chỉ vừa trúng một cái chão cột trâu”.

Hai trợ thủ cuối cùng của Mtao Mxây là miếng trầu của Hơ Nhị và cái áo giáp che thân. Đăm Săn chỉ vô hiệu hóa được con bài thứ nhất, đến con bài thứ hai thì Đăm Săn đã bất lực hoàn toàn. Đùi Mtao Mxây bị đâm trúng nhưng không thủng, người Mtao Mxây cũng thế. Nếu không có sự giúp sức của Ông Trời thì Đăm Săn chắc chắn sẽ trắng tay, cả danh dự và quyền uy vì chàng sẽ là người bại trận.

Nhìn chung cách khắc họa nhân vật (cả Mtao Mxây và Đăm Săn) của đoạn trích là kết hợp hai yếu tố: đối thoại giữa các nhân vật và lời người dẫn chuyện. Riêng với nhân vật Đăm Săn, tác giả cuốn truyện còn thực hiện phép đối xứng nghệ thuật nữa. Bằng cách ấy, nhân vật Đăm Săn xuất hiện như một điểm nhấn rực rỡ, sáng ngời.

Trước hết, chàng là người cương trực, thẳng thắn, không đê tiện, nhỏ nhen. Bởi vậy khi chạm vào những ý nghĩa hèn hạ, mờ ám của Mtao Mxây, Đăm Săn như người đụng phải lửa. Hai lần Mtao Mxây cất tiếng (“không được đàm ta khi ta đang đi xuống”) là hai lần Đăm Săn như thấy lòng tự trọng bị tổn thương. Qua đối thoại của chàng, ta cảm nhận được sự khinh khi, tức giận: “Ngươi xem, đến con lợn nái của nhà ngươi dưới đất, ta cũng không thèm đâm nữa là!”. Và đối lập với những ý nghĩ vẩn đục của Mtao Mxây, tâm hồn của Đăm Săn thật là trong sáng.

Mặc dù đến nhà Mtao Mxây để gây chiến vì Đăm Săn có lý do khiêu chiến, nhưng chàng không vội ra tay. Phải bình tĩnh đến mức nào đó để không làm cho cơn giận bùng lên, Đăm Săn mới nhường cho Mtao Mxây múa khiên trước. Chỉ thực sự gai mắt khi chứng kiến lời nói của đối thủ, khoác lác huênh hoang mà thực tài kém cỏi, Đăm Săn mới thực sự rung khiên.

Tài nghệ phi thường của Đăm Săn được chứng thực trong cuộc múa khiên hùng tráng. Có đến hai dụng ý nghệ thuật của tác phẩm sử thi mà người kể khan đã dùng đắc địa. Thứ nhất là biện pháp đối lập hai chiều (giữa cảnh Mtao Mxây múa gươm trước với cái cách múa khiên đầy tốc độ của Đăm Săn “Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồ ô” là những đường gươm chậm chạp, nặng nề của Mtao Mxây: “bước cao bước thấp chạy hết bãi tây sang bãi đông”. Thứ hai là vai trò của người dẫn truyện. Trong đợt múa khiên tiếp theo, đối xứng nghệ thuật đã không còn. Thay vào đó là lời thuyết minh của người chứng kiến. Trong lần múa khiên này, võ nghệ của Đăm Săn không còn là tốc độ mà chuyển sang cường độ. Nếu tốc độ múa khiên của chàng cứ thấy “vun vút” (“vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây”) thì cường độ múa khiên của chàng lại là một trận bão lớn. Chỉ còn lại một hào hứng, một tung hô đầy kinh ngạc: “Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc. Chòi lẫm đổ lãn lóc. Cầy cối chết rụi. Khi chàng múa dưới thấp, vang lên tiếng đĩa khiên đồng. Khi chàng múa trên cao, vang lên tiếng đĩa khiên kênh. Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung…”. Thủ pháp cường điệu khoa trương thật thích hợp trong văn cảnh này. Nó làm đậm lên một sức mạnh, một năng lực phi phàm chỉ những người xuất chúng như Đăm Săn mới có. Như thế là kịch tính đã phát triển tới tốc độ, tính hàm súc, lắng đọng cũng đạt đến độ cao.

Nhưng sự cường điệu khoa trương không bao giờ là vô hạn. Sức mạnh của Đăm Săn quả là có giới hạn. Nó biết dừng lại ở sự có lý ngay cả trong tư duy có yếu tố thần thoại của tác phẩm sử thi. Trong trường hợp ấy cần có thần linh trợ giúp. Ông trời, ông bụt hiện lên đúng lúc từ những giấc mơ. Trời, bụt giúp người hoạn nạn. Trời, bụt cũng giúp cho những khát vọng lớn của con người. Nhân vật ông trời ở đây đứng về phía Đăm Săn, phát hiện cho chàng cái “gót chân A-sin” của địch thủ. Chỉ tới lúc đó, Mtao Mxây mới không còn một thành lũy nào ẩn nấp. Khi cái áo giáp của Mtao Mxây rơi xuống, hắn mới hiện nguyên hình là một kẻ yếu đuối biết bao! Hình ảnh cái chuồng lợn, chuồng trâu bẩn thỉu đã xuất hiện ở đầu đoạn văn, nay được lặp lại với một ý vị mỉa mai trên một tinh thần khác. Ở lần thứ nhất nó liên quan đến nhân cách của Mtao Mxây thì lần thứ hai nó lại liên quan đến sức mạnh của một kẻ không còn gì đáng sợ nữa.

Nếu cuộc chiến giữa Đăm Săn với Mtao Mxây khắc họa một phương diện của Đăm Săn, phương diện con người cá nhân thì cảnh trở về và lễ ăn mừng chiến thắng lại mở ra một góc khác của con người anh hùng đó: con người cộng đồng, con người xã hội.

Vốn là một tù trưởng giàu mạnh, Đám Săn có trách nhiệm với bộ tộc đã đành. Chính vì danh dự của Đăm Săn bị xúc phạm (Mtao Mxây cướp vợ của Đăm Săn) cũng là danh dự của bộ tộc bị xúc phạm mà chàng đã dấy binh. Chiến thắng kẻ thù rồi, danh dự được bảo vệ rồi, trách nhiệm của Đăm Săn tăng lên gấp đôi. Có trách nhiệm với tôi tớ, dân làng của mình, chàng có nghĩa vụ che chở cho tôi tớ, dân làng của Mtao Mxây nữa. Sự mở rộng địa bàn ở đây không có nghĩa thôn tính một cách áp đặt, giản đơn. Nó dựa trên nguyên tắc tự nguyện và người thủ lĩnh mới không hề có định kiến mà ngược lại hết sức bình đẳng, chân tình. Không một hiệu lệnh nào thúc ép, không một lời nói nào cao giọng răn đe. Đăm Săn đã gõ cửa từng nhà. Biện pháp nghệ thuật ở đây là hình thức tiếng vang. Một câu nói của Đăm Săn truyền đi, một câu trả lời vọng lại để rồi một câu hỏi từ đó lại lan xa từ nhà này qua nhà khác. Câu hỏi thứ nhất (của Đăm Săn): “Ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! ơ tất cả tôi tớ bằng này! Các ngươi có đi với ta không?”. Câu trả lời thứ nhất (của dân làng): “Không đi sao được! Tù trưởng chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn ở với ai?”... Câu hỏi thứ hai (của Đăm Săn): “Ơ tất cả dân làng này, các ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai đi chăn ngựa hãy đi bắt ngựa! Ai giữ voi hãy đi bắt voi! Ai giữ trâu hãy đi lùa trâu về!”. Cứ như thế một cuộc chạy tiếp diễn ra tạo nên sự kết tinh, hòa đồng gắn bó hai bộ tộc của Đăm Săn và Mtao Mxây làm một.

Lễ mừng chiến thắng do đó không chỉ đóng khung trong nghĩa hẹp là trừng trị một kẻ ác (Mtao Mxây) đã thành công. Nó mang một ý nghĩa kép: vừa chiến thắng kẻ thù vừa nhân lên gấp đôi sức mạnh của bộ tộc. Bởi vậy, âm hưởng của bản anh hùng ca mới ngát trời hào hứng: rộn rã âm thanh của các loại chiêng có tiếng đồng tiếng bạc cùng với vòng nhạc rung lên làm cho tất cả mọi giống loài phải im tiếng để nhường chỗ cho một sự kiện trang nghiêm chưa từng có bao giờ. Và rồi sau cái phút nín lặng âm thanh ấy, một bản hòa ca còn hùng tráng hơn bởi có sự tham gia của “Lươn trong hang, giun trong bùn, rắn hổ, rắn mang đều chui lên nằm trên cao sưởi nắng”. Ếch nhái cũng hoan hỷ, vui mừng, cùng kỳ nhông ngoài bãi “kêu rên inh ỏi suốt ngày đêm”. Không gian cứ mở rộng ra đến cùng trời cuối đất. Không gian của niềm vui và không gian của danh tiếng Đăm Săn: “Nhà Đăm Săn đông nghịt khách... Các khách tù trưởng đều từ phương xa đến”. Lại nữa: “Danh vang đến thần, tiếng lừng khắp núi, đông tây đâu đâu cũng nghe danh tiếng Đăm Săn”.

Trong bối cảnh nhộn nhịp tưng bừng ấy, hình tượng Đăm Săn hiện lên như một vị thần: oai phong về ngoại hình và đầy sức sống tiền tàng nội lực. Lúc Đăm Săn nằm trên võng nghỉ ngơi “Tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa”. Còn khi xuất hiện trước đám đông thì rực rỡ với “Ngực quấn chéo một tấm mên chiến, mình khoác một tấm áo chiến, tai đeo nụ, sát bên mình nghênh ngang đủ giáo gươm, đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre”. Đăm Săn, trong con mắt của tôi tớ, dân làng, khách khứa là một sức mạnh vô địch, “một trang tù trưởng mới giàu lên, đang tràn đầy sức trai, tiếng tăm lừng lẫy”.

Về nghệ thuật kể chuyện trong đoạn văn có những đặc điểm nổi bật như kể chuyện kết hợp với miêu tả tạo nên hứng thú của cảm giác liền mạch nhưng lại có điểm dừng, vừa bao quát vừa đi sâu vào từng chi tiết. Ở đây còn một sự kết hợp thứ hai giữa câu chuyện được kể và người kể nhằm cá thể hóa vai trò chủ quan vừa tạo không khí đang diễn ra vừa gây được sự đồng cảm của những người nghe trong hình thức diễn xướng. Riêng ngôn ngữ sử thi thì đoạn văn là một ví dụ điển hình. Ngôn ngữ ấy vừa giàu chất hội họa (thông qua hình ảnh) vừa giàu chất âm nhạc (thông qua nhịp điệu). Hình ảnh thì có khi là tả thực, có khi là phóng đại, cường điệu, khoa trương. Riêng về âm nhạc thì tuy đoạn văn được kể dưới hình thức văn xuôi nhưng rất gần với thơ ở nhịp điệu, tiết tấu cân xứng, hài hòa, du dương trầm bổng. Để chứng minh những điều nhận định trên đây không khó. Có điều chắc chắn là với cách kể ấy, với ngôn ngữ ấy, ta được lắng nghe một thứ phối hợp của nhiều thể loại, một thứ hòa thanh của nhiều nhạc cụ, làm thức dậy nhiều giác quan. Sức hấp dẫn của nó là không thể nào cưỡng nổi. Đó là dấu hiệu của một tác phẩm sử thi đạt tới đỉnh cao trong sự sáng tạo tuyệt vời.

Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - mẫu 3

Từ ngàn nơi nay, hình ảnh các già làng ngồi bên bếp lửa ở nhà Rông để kể chuyện cho con cháu nghe đã trở thành biểu tượng của vùng đất Tây Nguyên huyền bí. Với những câu sử thi, truyền thuyết về những chàng trai mạnh mẽ, kiên hùng, gan góc và liều lĩnh của buôn làng Tây Nguyên, những già làng đã tạo nên niềm tự hào, tình yêu dân tộc mình tha thiết với các thế hệ đồng bào. Và một trong những sử thi độc đáo của dân tộc Ê-Đê đã được Bộ Giáo dục đưa vào chương trình Ngữ văn 10 để giảng dạy cho là sử thi Đăm Săn với đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây.

Trích đoạn Chiến thắng Mtao Mxây là thuộc sử thi anh hùng Đăm Săn của dân tộc Ê-Đê, Tây Nguyên. Câu chuyện xoay quanh cuộc đời chàng tù trưởng Đăm Săn. Chàng là một người tù trưởng thông minh, dũng mãnh và cá tính. Chàng là người đã chống lại tục nối dây trong kết hôn, chàng đánh bại hết các tù trưởng thù địch và giúp buôn làng ngày càng phát triển ấm no hạnh phúc. Nhưng rồi cuối cùng chàng đã chết trong rừng Sáp vì dám đi cầu hôn nữ thần Mặt trời. Qua câu chuyện của chàng, người kể muốn truyền thông điệp về niềm khát vọng chinh phục mọi thử thách của con người. Đồng thời, qua tác phẩm, bạn đọc có cơ hội ngắm nhìn bức tranh toàn cảnh về đời sống và con người của đồng bào dân tộc Tây Nguyên. Cảm nhận được rõ vẻ đẹp của thiên nhiên hùng của núi rừng nơi đây.

Chiến thắng Mtao Mxây xuất hiện ở giữa câu chuyện. Nguyên nhân dẫn tới cuộc chiến này là do Mtao Mxây đã cướp đi Hơ Nhị, người vợ xinh đẹp của Đăm Săn lúc chàng đi vắng.

Trong nền văn hóa của người dân tộc Ê – Đê, họ tôn thờ chế độ mẫu hệ nên việc tù trưởng bị cướp vợ không còn là nỗi mất mát, đau thương của cá nhân mà trở thành nỗi sỉ nhục to lớn đối với cả cộng đồng. Do đó, cuộc chiến của chàng Đăm Săn với Mtao Mxây không còn là cuộc chiến của một cá nhân, của gia đình để giành lại vợ mà là cuộc đấu để bảo vệ danh dự cho toàn thể đồng bào.

Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây, độc giả như đang theo dõi một bộ phim viễn tưởng của anh hùng thời La Mã vậy. Ít ai ngờ rằng, ở ngay trên dải đất hình chữ S này cũng có những câu chuyện huyền thoại về các anh hùng thú vị đến thế. Nếu được dựng thành phim, chắc có lẽ cũng làm điều đúng các rạp chiếu phim hay các hệ thống truyền hình như các phim nước ngoài chứ chẳng chơi.

Lại nói tới tù trưởng Đăm Săn. Khi biết tin vợ bị cướp, chàng đã liền đến khiêu chiến lão Mtao Mxây. Chàng đã dùng những lời lẽ vô cùng mạnh mẽ với thái độ cực kỳ tự tin và quyết liệt. Chàng bảo “Ta thách nhà ngươi”, ta sẽ bổ đôi sàn hiên”, “chẻ ra kéo lửa cầu thang”, “hun nhà”, Không những thế, chàng còn ví con Mtao Mxây như loài động vật không biết cư xử, suy nghĩ như lợn nái, trâu rừng…

Là một tên ăn trộm làm việc đáng xấu hổ nên thái độ của Mtao Mxây cũng thật hèn nhát. Hắn ta “không xuống vì bận ôm vợ hai”. Lúc đầu, hắn muốn chọc tức Đăm Săn. Nhưng rồi cảm nhận được dung khí hừng hực của chàng tù trưởng gan dạ, hắn lại đâm ra sợ hãi, không dám đi ra ngoài vì sợ bị đâm, không dám múa khiên trước vì sợ bị nắm thóp.

Nhưng cuối cùng hắn không thể không tiếp chiến với Đăm Săn. Cả hai thách đấu. Ở hiệp thứ nhất, Mtao Mxây hiện nguyên hình là một tên tù trưởng khoác lác huênh hoang và ngạo mạn. Hắn ra chiến trận mà với dáng vẻ khoe mẽ múa khiên “kêu lạch xạch như quả mướp”. Đã thế, hắn còn được người kể chuyện miêu tả là “chạy bước thấp bước cao, chỉ chém trúng cái cọc trâu nhưng khoe được học thần Rồng, là tướng quen đánh trạm trận, quen xéo nát thiên hạ”. Hắn chỉ rung cây dọa khỉ, ra vẻ ta đây nhưng đích thị trong lòng đang run rẩy vì sợ Đăm Săn.

Trong khi đó, hình ảnh người anh hùng Đăm Săn hiện lên thật oai dung, trầm tĩnh. Không nói môi múa mép mà châm biếm đả kích Mtao Mxây. Chàng chỉ đứng im quan sát đối phương rồi ra tay bất ngờ. “Một lần xốc tới vượt một đồi tranh, vượt một đồi lồ ô, chàng chạy vút qua phía Đông, vút qua phía Tây”. Chàng nói ít làm nhiều mà hiệu quả, thể hiện là một tù trưởng tự tin, bình tĩnh với tài năng và sức mạnh phi phàm.

Câu chuyện tiếp tục với hiệp đấu thứ 2. Đến đây, bạn đọc thật đúng là như đang xem một cuộc chiến giữa các hiệp sĩ ở thành Rôm vậy. Vô cùng gay cấn, vô cùng hấp dẫn. Kết thúc hiệp thứ nhất, ưu thế đã có phần nghiêng về Đăm Săn sang hết hiệp thứ hai, miếng trầu của vợ như tiếp thêm sức mạnh cho Đăm Săn, khiến chàng vào trận thật hùng hổ. Chàng múa khiến trên cao vùn vụt như bão, chàng múa khiên dưới thấp lại dữ dội như gió lốc xoáy. Chàng khiến cho “núi ba lần rạn nứt, ba dồi tranh bật rễ”. Thật là một sức mạnh hô mưa gọi gió, sức mạnh của chàng cũng chính là sức mạnh của con người trước thiên nhiên kỳ diệu. Sở dĩ người kể nhắc tới chi tiết miếng trầu là thể hiện tinh thần đoàn kết, sức mạnh cồng động của người Ê-Đê. Đăm Săn ra trận nhưng phía sau và bên cạnh luôn có sự hỗ trợ góp sức của toàn thể đồng bào.

Tới hiệp đấu thứ 3, nhờ có thêm sự giúp đỡ, soi sáng của ông trời, chàng Đăm Săn đã nhận ra điểm yếu của kẻ thù, để rồi tấn công vào điểm yếu đó một đòn chí mạng để mang về chiến thắng vang dội cho cộng đồng. Sở dĩ, người kể đưa chi tiết ông trời giúp tù trưởng bởi xa xưa, người ta luôn cho rằng giữa thần linh và con người luôn có mối liên hệ mật thiết. Sở dĩ ông trời giúp vì biết rằng việc làm của Đăm Săn là đúng, là chính nghĩa. Để có được chiến thắng lẫy lừng đó, Đăm Săn chủ yếu dựa vào sức mạnh của chính mình và của cộng đồng thêm chút may mắn của đến từ sự giúp đỡ của thần linh.

Chiến thắng trong oanh liệt, không những kẻ thù phải cúi đầu, Đăm Săn lấy lại được vợ mà những người nô lệ của Mtao Mxây cũng tình nguyện đi theo Đăm Săn. Đặc biệt, toàn thể dân làng đều một lòng tôn sùng Đăm Săn. Họ không chỉ yêu mến, ngưỡng mộ mà còn thán phục và kính nể. Nhờ thế mà cộng đồng thị tộc, bộ tộc của Đăm Săn được mở rộng, gia tăng dân số. Qua đây, người kể chuyện muốn cho bạn đọc thấy rõ mối quan hệ thống nhất giữa các cá thể với cộng đồng. Ở đây, văn hóa của họ đề cao tầm quan trọng của người anh hùng khi có thể đem lại sự phồn vinh, lớn mạnh của cả cộng động.

Buổi ăn mừng nổi bật với âm thanh tiếng cồng chiêng nhộn nhịp. Đây là nét đẹp văn hóa lâu đời của người Ê-Đê nói riêng và cùng Tây Nguyên nói riêng mà không phải nơi nào cũng có được. Âm thanh ấy không chỉ là bản sắc dân tộc mà còn thể hiện sự giàu có, sự sung túc, thể hiện sức mạnh và vẻ đẹp tinh thần, thể chất của đồng bào Tây Nguyên.

Cảnh ăn mừng không thể thiếu hình ảnh các tù trưởng phương xa đến chung vui. Khách đến “đông nghịt”, “tôi tớ chợt ních cả nhà”. Có thể thấy, niềm vui chiến thắng ấy không dành riêng cho cá nhân gia đình, thị lạc của Đăm Săn mà thể hiện niềm vui chung, sự thống nhất, đồng tâm của cả cộng đồng. Đặc biệt, độc giả sẽ chú ý đến hình ảnh người anh hùng Đăm Săn, vô cùng khoan thai vô cùng gần gũi với mọi người. Chàng “Nằm trên võng, tóc thả trên, uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán, đôi mắt long lanh, bắp chân to bằng xà ngang…” . Có thể thấy, toàn thân chàng toát lên vẻ đẹp hoang dã, oai phong lẫm liệt nhưng mộc mạc, giản dị của núi rừng Tây Nguyên. Chàng cũng chính là niềm tự hào, lòng tự tôn dân tộc của toàn thể cộng đồng Ê-Đê.

Qua đây chúng ta cảm nhận được thứ ngôn ngữ vô cùng trang trọng, thấm đượm chất sử thi huyền thoại. Với lối vừa kể vừa tả, của người dẫn truyện lẫn đối thoại của nhân vật khiến tác phẩm vừa thực vừa hư vô cùng hấp dẫn, cuốn hút. Không những thế, ngôn ngữ cũng rất giàu hình ảnh âm thanh gợi ra không gian đa chiều cho độc giả, giúp họ có cảm giác như đang đứng giữa núi rừng Tây Nguyên và theo dõi một cách sinh động cuộc chiến của chàng Đăm Săn. Bên cạnh đó, với các biện pháp cường điệu, phóng đại đối lập và so sánh, tác phẩm đã mang đến nhiều xúc cảm cho người đọc.

Có thể nói, sử thi Đăm Săn và đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây là tiêu biểu và điển hình cho vẻ đẹp huyền thoại, huyền bí của con người và văn hóa vùng đất Tây Nguyên. Toàn bộ câu chuyện cũng như đoạn trích giúp độc giả như có cơ hội khám phá và thấu hiểu đời sống người đồng bào dân tộc Ê-Đê.

Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - mẫu 4

Đến với đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây”, người đọc sẽ thấy được hình ảnh Đăm Săn - một con người trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc. Đó chính là tình cảm cao cả nhất thôi thúc Đăm Săn chiến thắng và chiến đấu với kẻ thù.

Nội dung chính của đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” xoay quanh việc Mtao Mxây ganh ghét vì Đăm Săn có vợ đẹp nên quyết tâm bắt Hơ Nhị. Hắn dò la thông tin, khi biết được Đăm Săn đi vắng liền cải trang thành khách đến nhà Đăm Săn, khi trở về nghĩ ra lý do là để quên con dao và bảo Hơ Nhị mang hộ ra ngoài để bắt cóc nàng. Nghe tin vợ mình bị bắt, Đăm Săn tức tốc trở về, đem quan đến đánh Mtao Mxây để cứu vợ. Một cuộc chiến dữ dội diễn ra. Rút bài học từ tên Mtao Grư, Mtao Mxây mặc áo giáp cẩn thận, cầm khiên phòng thủ, không chịu giao chiến. Chỉ khi Đăm Săn dọa phá nhà, hắn mới dám ra giao chiến.

Mtao Mxây yếu ớt, kém cỏi còn Đăm Săn thì mạnh mẽ, tài giỏi khiến ai cũng nể sợ. Mtao Mxây sợ hãi bỏ chạy thì bị mũi lao đâm vào đùi, vào bụng nhưng do hắn mặc áo giáo nên không sao. Cuộc chiến diễn ra không phân thắng thua. Đăm Săn mệt mỏi mơ màng thì thấy ông trời bày cách tiêu diệt kẻ ác. Chàng liền làm theo. Đăm Săn lấy chày mòn ném trúng vành tai Mtao Mxây. Áo giáp rơi ra và ngay lập tức Đăm Săn kết thúc cuộc đời của kẻ thù nhanh chóng. Tù trưởng Mtao Mxây cầu xin Đăm Săn tha mạng. Nhưng Đăm Săn kiên quyết phải trừng trị kẻ ác - kẻ đã cướp vợ người khác một cách hèn hạ. Chàng chiến thắng vẻ vang danh tiếng nổi đình nổi đám.

Đăm Săn đã khiêu chiến với Mtao Mxây vì hắn cướp vợ của chàng là Hơ Nhị. Điều này chứng tỏ Đăm Săn là một người coi trọng danh dự cá nhân cũng như danh dự cộng đồng. Khi Đăm Săn đem quân đến, Mtao Mxay luôn tìm cách phòng thủ. Để dụ hắn ra chiến đấu, Đăm Săn liên tiếp đe dọa: “Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy”, “ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà ngươi ta bổ đôi”, “lấy cầu thang… ta chẻ ra kéo lửa”, “ta hun cái nhà của nhà ngươi”. Nhưng Mtao Mxây lại tìm cách khiêu khích: “Mtao Mxây: “tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta”, vì thực ra hắn đang sợ hãi: “ta sợ ngươi đâm ta khi ta đang đi lắm”. Trước lời đe dọa của Đăm Săn, hắn buộc phải ra chiến đấu.

Liên tiếp ba hiệp đấu diễn ra, hành động của cả hai nhân vật đều được khắc họa rõ nét. Trong hiệp đấu thứ nhất, Mtao Mxây “múa khiên như trò chơi, khiên kêu lạch xạch như quả mướp khô, chạy bước cao bước thấp, chạy hết từ bãi tây sang bãi đông, tự xem mình là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát đất đai thiên hạ”. Còn Đăm Săn thì thách Mtao Mxây múa khiên trước, lúc Mtao Mxây múa khiên Đăm Săn không hề nhúc nhích. Lúc Đăm Săn múa “Một lần xốc tới, chàng vượt qua đồi tranh. Một lần xốc tới nữa chàng vượt qua đồi lồ ô. Chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây”. Sự đối lập trong hành động của hai nhân vật đã cho thấy sự yếu đuối của Mtao Mxây và sự khỏe mạnh của Đăm Săn. Hiệp đấu thứ hai trở nên gay cấn hơn khi Đăm Săn trở nên mạnh mẽ hơn nhờ đớp được miếng trầu mà Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho hắn, sức chàng như tăng lên gấp bội, múa khiên càng mạnh, càng nhanh, càng đẹp, “chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc…”. Đăm Săn đuổi theo Mtao Mxây trúng nhưng không thủng đầu vì bộ áo giáp trên người hắn. Hình ảnh “miếng trầu” cũng giống như một phần thưởng nhỏ của Hơ Nhị để tiếp thêm sức mạnh cho chàng. Cuối cùng, nhờ sự giúp sức của Ông Trời, Đăm Săn tìm ra kế sách để đánh bại Mtao Mxây. Chàng đã giành chiến thắng và cứu được vợ mình. Ông trời chính là đại diện của công lý, cũng là đại diện của sức mạnh trí tuệ.

Kết thúc trận chiến, Đăm Săn kêu gọi binh lính, đầy tớ của Mtao Mxây đi theo mình cùng nhau xây dựng một cộng đồng lớn mạnh hơn. Lời kêu gọi vô cùng chân thành và tha thiết: “Ơ tất cả dân làng này, các ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai chăn ngựa, hãy đi bắt ngựa. Ai giữ voi, hãy đi bắt voi. Ai giữ trâu, hãy đi lùa trâu về”. Lời kêu gọi ấy đã nhận được sự đồng thuận của dân làng, họ đều cùng chung một mục đích: “Không đi sao được, làng chúng tôi phía bắc đã mọc cỏ gấu, phía nam đã mọc cỏ hoang, người giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa”. Họ đã về cùng với Đăm Săn: “Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến, như mối. Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước”. Khi trở về, tất cả cùng nhau mở tiệc ăn mừng chiến thắng - cuộc vui kéo dài suốt mùa khô, tù trưởng khắp nơi đều kéo về. Điều ấy càng cho thấy sự lớn mạnh, phát triển của buôn làng dưới sự quản lý của tù trưởng Đăm Săn.

Không chỉ hấp dẫn về nội dung mà còn ở cả nghệ thuật. Mỗi nhân vật đề có vai trò khác nhau với diễn biến sử thi khiến cho sử thi liên tục phát triển. Các nhân vật có một tính cách riêng. Ngôn ngữ đối thoại được khai thác ở nhiều góc độ. Ngôn ngữ trang trọng, kết hợp ngôn ngữ kể, tả của người dẫn truyện và ngôn ngữ đối thoại của nhân vật, ngôn ngữ giàu âm thanh và hình ảnh

Như vậy, đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã đem đến cho người đọc cảm nhận chân thực về hình ảnh người anh hùng trong sử thi “Đăm Săn” nổi tiếng của dân tộc Ê-đê.

Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - mẫu 5

Đã bao đời nay những giọng kể khan trầm hùng vẫn cứ vang lên bên bếp lửa của nhà Rông các buôn làng Tây Nguyên, lưu truyền những truyền thuyết anh hùng Đam San, Xinh Nhã… Hình như nó đã tạo nên sự mạnh mẽ, gan góc, liều lĩnh, kiêu hùng ở mỗi người trai Tây Nguyên. Một trong những niềm tự hào của đồng bào Ê-đê chính là sử thi Tây Nguyên. Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã thể hiện rõ vẻ đẹp của thiên sử thi này.

Về sử thi, có hai loại sử thi. Đó là sử thi thần thoại và sử thi anh hùng. Sử thi thần thoại kể về sự hình thành thế giới, sự ra đời của muôn loài, sự hình thành các dân tộc và các vùng cư trú cổ đại của họ, sự xuất hiện nền văn minh buổi đầu. Nhân vật thường là các thần thánh, gần với thần thoại. Sử thi anh hùng Kể về cuộc đời và sự nghiệp của các tù trưởng anh hùng. Nhân vật là con người cụ thể, các anh hùng có sức mạnh, có tài năng và vẻ đẹp phi thường tiêu biểu cho sức mạnh thể chất và tinh thần, ý chí của cả cộng đồng. Đăm Săn thuộc kiểu sử thi anh hùng.

Sử thi Đăm Săn của dân tộc Ê-đê kể về những chiến công của người anh hùng Đăm Săn, một tù trưởng hùng mạnh. Người anh hùng dám chống lại cả tục nối dây (chuê nuê), chặt cả cây thần Smuk. Chiến thắng các tù trưởng thù địch, làm cho buôn làng ngày càng giàu mạnh. Cuối cùng chàng chết trong rừng Sáp đen vì đi cầu hôn nữ thần Mặt trời, thể hiện khát vọng phóng túng của một tù trưởng hùng mạnh. Đăm Săn Chết nhưng con cháu của chàng tiếp tục con đường của cậu mình.

Thông qua nhân vật Đăm Săn, tác phẩm phản ánh những khát vọng to lớn của người Ê-đê trong buổi đầu của lịch sử bộ tộc. Khát vọng chinh phục khám phá tự nhiên huyền bí, họ đã bắt đầu chặt cây, đốt nương, biết xuống sông bắt cá, khát vọng có sức mạnh phi thường để chiến thắng kẻ thù, khát vọng tự do (thoát khỏi tục chuê nuê) và cuối cùng là khát vọng giàu có và hùng mạnh. Tác phẩm còn dựng lên một bức tranh toàn cảnh về cuộc sống, con người của đồng bào Tây Nguyên, về thiên nhiên hùng vĩ nơi đây. Đây là một cuốn sĩ thư hay với ngôn ngữ sử thi có nhiều hình ảnh so sánh, phóng đại. Tác giả dân gian đã xây dựng thành công hình tượng người anh hùng Đăm Săn, đại diện cho cộng đồng Ê đê về vẻ đẹp, sức mạnh, lòng dũng cảm. Kết cấu trùng điệp. Mỗi khúc ca là một chiến công của người anh hùng Đăm Săn. Cốt truyện mang màu sắc thần thoại.

Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây nằm ở phần giữa tác phẩm, ngay sau sự kiện Mtao Mxây lợi dụng lúc Đăm Săn đi vắng, bắt người vợ xinh đẹp Hơ Nhị của chàng. Đoạn trích được chia làm hai cảnh: Cảnh đọ sức giữa Đăm Săn và Mtao Mxây, cảnh ăn mừng chiến thắng.

Toàn bộ diễn biến cuộc đọ sức giữa Đăm Săn và Mtao Mxây được miêu tả khá giàu kịch tích qua ba hiệp. Hiệp đấu thứ nhất diễn ra ở nhà Mtao Mxây. Với nghệ thuật so sánh người kể chuyện đã miêu tả và làm nổi bật được thật cụ thể quang cảnh giàu có của nhà Mtao Mxây: “Nhà Mtao Mxây đầu sàn hiên… không sợ chật”. Đăm Săn đang phải đối diện với kẻ thù giàu mạnh. Nhưng với thái độ dũng cảm, chẳng e sợ, ngại ngùng. Sự hùng mạnh của nhà Mtao Mxây chẳng có tác động gì tới chàng cả. Chàng đến tận nhà của Mtao Mxây: “Ơ diêng, xuống đây! Ta thách nhà người đọ dao với ta đấy”. Trước thái độ ấy của Đăm Săn, Mtao Mxây cũng ngạo nghễ, khiêu khích Đăm Săn: “Ta không xuống đâu, diềng ơi. Tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta ở trên nhà này cơ mà”. Thái độ ấy như lửa dội thêm dầu, nó càng làm cho Đăm Săn trở nên tức giận, khiêu chiến quyết liệt hơn “ Xuống, diêng ! Xuống, diêng ! Ngươi không xuống ư? Ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà ngươi ta bổ đôi, ta sẽ lấy cái cầu thang của nhà ngươi ta chẻ ra kéo lửa, ta hun cái nhà của nhà người cho mà xem”. Giọng điệu thách thức của Đăm Săn bừng bừng hơi nóng của sự giận dữ, chứa đựng sức mạnh của người có tính gan dạ, quả quyết, chàng đe dọa phá tan cái hiên nhà, cái cầu thang và ngôi nhà. Trước thái độ ấy của Đăm Săn, Mtao Mxây run sợ: “Người không được đâm ta… Ta sợ ngươi đâm ta khi ta đang xuống…”. Đăm Săn thì đàng hoàng khẳng định “ Sao ta lại phải đâm ngươi… Đến con lợn… thèm đâm”. Cảnh khiêu chiến đã cho ta nhận thấy hai tính cách đối lập nhau. Nếu Mtao Mxây tỏ ra kém cỏi, hèn nhát thì Đăm Săn đàng hoàng. Lời thoại còn cho ta thấy rõ thái độ kể chuyện của tác giả dân gian đối với mỗi nhân vật. Ở đây, chân dung Mtao Mxây được miêu tả trực diện “Bà con xem, khiên hắn… dày nút…”, dáng điệu cử chỉ lại rất tần ngần “Mỗi bước đi mỗi bước đắn đo”. Tác giả dân gian đã sử dụng triệt để hiệu quả của thủ pháp đối lập làm nổi bật được bản chất ở hai con người.

Lúc vào trận, cả hai bên đều múa khiên nhưng thật đối nghịch. Mtao Mxây múa khiên trước nhưng hắn lại tỏ ra kém cỏi “Khiên hắn kêu… hắn múa một mình. Hắn bước cao bước thấp chạy hết bãi tây sang bãi đông…”, “Hắn vung dao… cái chão cột trâu”. Trong khi đó Đăm Săn thì rung khiên múa “Một lần xốc tới… vun vút qua phía tây”. Lời lẽ của Mtao Mxây khoe khoang, Đăm Săn không kể tài mà chỉ thể hiện bằng hành động. Nhưng mỗi lời chàng nói thể hiện sự khinh bỉ kẻ thù. Kết thúc hiệp đấu thứ nhất, Đăm Săn vẫn tạm thời chưa đánh được kẻ thù.

Cuộc đọ sức càng quyết liệt từ khi Hơ Nhị ném miếng trầu, Đăm Săn dành được sức khoẻ tăng lên gấp bội, chàng tiếp tục hiệp đấu thứ hai. Ở hiệp này Đăm Săn múa khiên trước, hành động của chàng nhanh thoăn thoắt và dũng mãnh. Người kể chuyện sử dụng những phóng đại kết hợp với so sánh bay bổng “chàng múa… bật rễ tung bay”. Với hình ảnh này, tác giả đã ngợi ca, thần thánh hoá người anh hùng Đăm Săn sánh ngang với sức mạnh gió bão thiên nhiên. Người kể chuyện có thái độ tôn vinh người anh hùng Đăm Săn. Ở hiệp này, hai lần đâm trúng Mtao Mxây nhưng cả hai lần đều đâm không thủng. Đăm Săn thấm mệt. Cuộc chiến vẫn tiếp diễn căng thẳng với hiệp đấu thứ ba.

Chàng Đăm Săn nằm mơ thấy ông Trời. Trời chỉ cho cách đánh thắng Mtao Mxây bằng cách ném cái chày mòn vào vành tai kẻ địch. Chàng nghe vậy bừng tỉnh chộp cái chày mòn ném vào vành tai kẻ địch. Ngay lập tức “cái giáp của Mtao Mxây rơi xuống… chuồng trâu” rồi nhanh chóng chàng đã đẩy Mtao Mxây đến chỗ phải cầu xin và điều đình“. Kết thúc hiệp đấu thứ ba, Đăm Săn cắt đầu Mtao Mxây bên ngoài đường. Chàng trở thành người thắng trận. Như vậy, chúng ta thấy chiến thắng này của Đăm Săn có vai trò trợ giúp đặc biệt của nhân vật ông Trời. Nhân vật ông Trời là một kiểu nhân vật phù trợ thường thấy trong văn học dân gian giống như ông Tiên, Bụt ở truyện cổ tích. Nhân vật này thường xuất hiện vào lúc con người bế tắc. Đó chỉ là phù trợ còn quyết định chiến thắng phải là Đăm Săn.

Chiến thắng của Đăm Săn thể hiện sự thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng cá nhân anh hùng với quyền lợi khát vọng của cả cộng đồng. Thể hiện lòng yêu mến của tập thể cộng đồng đối với cá nhân. Qua đó sử thi muốn nói đến ý chí thống nhất của toàn thể cộng động Ê-đê. Một biểu hiện quan trọng của ý thức dân tộc.

Đòi lại vợ là cái cớ làm nảy sinh mâu thuẫn giữa các bộ tộc dẫn đến chiến tranh để mở rộng bờ cõi. Ý nghĩa của sử thi là ở đó. Vì vậy thắng hay bại của người tù trưởng sẽ có ý nghĩa quyết định tất cả. Cho nên lời nói của dân làng phía Mtao Mxây đều tình nguyện đi theo Đăm Săn. Cho nên trong sử thi không nói nhiều về chết chóc mà chọn cảnh ăn mừng chiến thắng.

Tiệc ăn mừng chiến thắng được mở ra trong bối cảnh đoàn người cùng chiến lợi phẩm tấp nập vào buôn làng. Cảnh này được diễn tả bằng ngôn ngữ của người kể chuyện, trùng điệp những hình ảnh so sánh : “Đông… kiến mối” mang theo bao nhiêu của cái như “ong đi chuyển nước… cõng nước”. Đây đều là những chùm hình ảnh so sánh mang tính cụ thể gần gũi với đời sống. Trong bối cảnh đó Đăm Săn hiện lên hòa cùng với tôi tớ ăn mừng chiến thắng. Hướng tới cộng đồng, Đăm Săn tuyên bố chiến thắng với lũ làng, chàng ra lệnh cho mọi người hãy dâng rượu, bắt trâu dâng lên thần linh : “rượu năm ché… nhà giàu về”. Chàng kêu gọi mọi người đến đánh trống, chiêng ăn mừng chiến thắng: “ Hỡi anh em… treo đèn trong nhà”. “ Hãy đánh lên… phải ngừng kêu”.

Hình ảnh Đăm Săn được miêu tả bằng cái nhìn ngưỡng mộ của nhân dân. Đó là vẻ đẹp và sức mạnh của người anh hùng, thể hiện sức mạnh của cả thị tộc, sự thống nhất và niềm tin của cả cộng đồng. Giữa quang cảnh ăn uống tấp nập, Đăm Săn nổi bật lên “ tóc dài chảy đầy nong hoa”, “uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán”… “ Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, ….tiếng tăm lừng lẫy”. Những hình ảnh từ cơ thể được phóng đại “Bắp chân to bằng cây xà ngang… ngang tàng từ trong bụng mẹ”. Ngôn ngữ mang âm hưởng ngợi ca, thể hiện ngưỡng mộ của dân gian với người anh hùng. Người anh hùng có vẻ đẹp lý tưởng, phẩm chất anh hùng dũng cảm, cao thượng được cả cộng đồng tôn kính, danh tiếng của Đăm Săn là danh tiếng của cả cộng đồng.

Nếu như miêu tả cảnh giao đấu ngôn ngữ sử thi chủ yếu là đối thoại, thì miêu tả cảnh ăn mừng chiến thắng lại chủ yếu dùng những trường đoạn, câu cảm thán, hình ảnh so sánh, phóng đại… làm nổi bật được sự sung sướng, vui vẻ, tưng bừng của cả cộng đồng.

Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã mang đến cho người đọc, người nghe cái nhìn độc đáo về người anh hùng Đăm Săn, đó không chỉ là người anh hùng có những phẩm chất tuyệt vời mà còn là mẫu hình anh hùng lí tưởng của đồng bào Ê-đê, thể hiện được khát vọng về một người thủ lĩnh tài giỏi, mang đến sự phát triển cho toàn bộ lạc. Cuộc chiến đấu của Đăm Săn thực chất là sự lí giải về nguyên nhân của các chiến tranh bộ lạc cũng như nhu cầu tất yếu của việc hợp nhất các bộ lạc thành một dân tộc thống nhất.

Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - mẫu 6

Sử thi là những tác phẩm tự sự dân gian có quy mô lớn, thường được sáng tác và lưu truyền trong cộng đồng dân tộc ít người. Các tác phẩm sử thi thường tập trung xây dựng hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng, bởi vậy sử thi không chỉ là pho tượng lịch sử mà còn là cuốn bách khoa toàn thư của cả dân tộc. Thật vậy, trong sử thi chúng ta thường bắt gặp hình tượng của những vị anh hùng, những con người hội tụ vẻ đẹp, phẩm chất quý báu của cả một dân tộc. "Chiến thắng Mtao Mxây" là đoạn trích được trích đoạn trong tác phẩm sử thi tiêu biểu của đồng bào dân tộc Tây Nguyên. Đoạn trích tập trung vào hình tượng Đăm Săn - một chiến binh dũng mãnh, một tù trưởng vĩ đại được hội tụ tất cả những phẩm chất cao quý, vẻ đẹp đại diện cho cả một cộng đồng dân tộc.

Đăm Săn là một tù trưởng, một người chồng hết mực yêu thương gia đình, một chiến sĩ đầy dũng cảm và lòng kiêu hãnh. Thế nhưng cái lòng kiêu hãnh, cái lòng tự tôn của chàng lại bị kẻ hèn nhát, thủ đoạn Mtao Mxây chà đạp lên bằng cách hèn hạ đó là cướp mất vợ. Sống dưới chế độ mẫu hệ thì việc bị kẻ thù cướp đi vợ có khác gì sự khiêu khích, là nỗi sỉ nhục to lớn đối với bản thân Đăm Săn và cả dân tộc. Vậy nên chàng quyết định tìm đến Mtao Mxây, kẻ đã cướp mất người vợ thân yêu của mình để rửa hận, trả thù và đoạt lại hạnh phúc của cuộc đời mình.

Nhắc đến Mtao Mxây, một kẻ hèn nhát đầy mưu mô thủ đoạn. Võ nghệ cũng thuộc loại bình thường thế nhưng bù lại là đầu óc thủ đoạn hơn người, luôn bày mưu tính kế hãm hại người khác. Nhưng sự hèn hạ ấy đáng hận hơn ở chỗ nhân lúc Đăm Săn vắng nhà kẻ tội đồ này lại hùng hổ đến nhà và bắt Hơ- Nhị, chưa dừng lại ở đó hắn còn cướp phá buôn làng của Đăm Săn. Và cuối cùng sự hèn hạ ấy cũng phải trả giá, hắn đã bị ép phải tham gia trận chiến ác liệt giữa một bên là chính nghĩa, là cán cân công lý và một bên là cái ác, cái xấu xa hèn hạ đáng khinh bỉ.

Mở đầu trận chiến là hình ảnh dũng mãnh đầy khí thế của Đăm Săn. Chàng cứ thế bước vào lãnh địa của kẻ thù mà dõng dạc, đường hoàng nghênh chiến: "Ơ diêng! Ta thách nhà ngươi xuống đây đọ đao với ta đấy". Khí thế oai phong, kiên quyết của Đăm Săn khiến kẻ thù run sợ, bề ngoài Mtao Mxây là một kẻ hùng hổ, cũng có vài phần dáng vẻ của kẻ thống lĩnh thế nhưng bên trong thì lại hoàn toàn trái ngược, chứng kiến khí thế, sự kiên quyết trong đôi mắt của vị tù trưởng anh hùng kia trong lòng hắn lại đâm ra lo sợ, hắn do dự hồi lâu nhưng rồi kẻ hèn hạ kiêu căng ấy cuối cùng cũng phải dè chừng bước xuống chấp nhận lời thách đấu của vị dũng sĩ chiến đấu vì chính nghĩa.

Ngoại hình của tên Mtao Mxây được tác giả khắc họa rõ nét bằng nghệ thuật so sánh phóng đại: "Hắn đóng một cái khố sọc...dày mút", " Khiên hắn tròn như đầu cú, gươm hắn óng ánh như cái cầu vồng. Trông hắn dữ tợn như một vị thần.". Đó là hình ảnh đầy tráng lệ của kẻ ác, thế nhưng nhiêu đó không đủ để làm lu mờ đi cái vẻ đê tiện hèn hạ. Chưa đánh nhau với Đăm Săn mà hắn đã lơm lớp lo sợ, hắn sợ bị Đăm Săn đâm khi đang đi. Cái lời nói ấy thể hiện rõ sự hèn hạ của hắn, vị anh hùng sẵn sàng một mình đến lãnh địa của hắn để khiêu chiến thì làm gì thèm giở trò hèn hạ như hắn. Sau cùng thì đó chỉ là suy nghĩ của kẻ hèn hạ đứng trong tối đâm lén sau lưng người khác và tưởng rằng ai cũng có hành động đê tiện giống mình.

Bước vào trận chiến Mtao Mxây giả vờ nhường nhịn cho Đăm Săn múa khiên trước và dùng lời nói để phô trương bề thế, thể hiện võ nghệ của mình. Thế nhưng khi đến lượt hắn múa thì " kêu lạch xạch như quả mướp khô", " bước cao bước thấp", hành động đã nói lên tất cả, đã chứng minh được rằng những lời lẽ của kẻ ác kia chỉ là dối trá và sáo rỗng.

Cái suy nghĩ dơ bẩn của kẻ hèn hạ thì chẳng ai có thể đoán trước được. Thật vậy Mtao Mxây đã dùng đầu óc nhanh nhẹn hèn hạ của mình để chờ đợi thời cơ đâm lén Đăm Săn. Thế nhưng âm mưu không thành và Mtao Mxây " chỉ vừa trúng một cái chão cột trâu".

Mạnh mồm, hung hăng là thế nhưng sức lực của hắn cũng có hạn, đến khi đuối sức hắn cầu cứu miếng trầu của Hơ- Nhị và cái áo giáp che thân. Kế hoạch của hắn đúng thật là hoàn hảo nhưng sai lầm ở chỗ hắn không nghĩ đến chuyện Hơ- Nhị sẽ quăng miếng trầu kia cho chồng của nàng, vậy là kẻ xảo quyệt ấy lại tự đào hố chôn mình. Đăm Săn nhận được miếng trầu của vợ sức mạnh tăng lên gấp bội, chàng vung lưỡi kiếm đánh tới tấp về phía kẻ thù. Thế nhưng cái áo giáp kia cứng cáp và giày quá khiến cho Mtao Mxây bao phen chết hụt, lưỡi kiếm của Đăm Săn đâm trúng hắn nhưng không tài nào xuyên thủng được lớp giáp kia và mãi cho đến tận khi chàng nhận được sự trợ giúp của ông trời thì mới thay đổi được tình thế, khiến cho kẻ thù bại trận. Sau một hồi định tội cuối cùng Đăm Săn cũng kết liễu kẻ thù, chàng "đâm phập" vào kẻ thù, hành động dứt khoát của người thủ lĩnh đang trừng phạt kẻ đã bôi nhọ danh dự, cướp bóc đầy thủ đoạn dơ bẩn.

Sau trận chiến Đăm Săn trở thành một tù trưởng hùng mạnh nhất, của cải, tôi tớ của kẻ thua trận xin hàng và gia nhập vào bộ tộc. Biết ơn các vị thần đã phù trợ cho mình Đăm săn làm lễ khấn tạ thần linh và sau đó tuyên bố mở tiệc tiếp đãi bạn bè, anh em của mình.

Qua trận chiến với Mtao Mxây ta thấy được Đăm Săn là một vị anh hùng mang vẻ đẹp và sức mạnh của một vị thần, là một người có lòng tôn kính tổ tiên, giàu lòng nhân ái và có trái tim nhân hậu, yêu thương con người. Đăm Săn là bức tượng đài vĩ đại về người anh hùng dân tộc hội tụ đầy đủ phẩm chất, nét đẹp của dân tộc Ê- đê Tây Nguyên. Đoạn trích "Chiến thắng Mtao Mxây" là bài ca rực rỡ về tinh thần và ý chí bất diệt của người anh hùng dân tộc sẽ còn sống mãi, đọng lại trong tâm hồn người đọc.

Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - mẫu 7

“Đăm Săn” là một sử thi nổi tiếng của dân tộc Ê-đê kể lại cuộc đời của tù trưởng Đăm Săn. Trong đó, đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã để lại nhiều ấn tượng cho người đọc.

Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” kể về hành trình đòi lại vợ của Đăm Săn. Khi nghe tin Đăm Săn cùng thuộc hạ rời khỏi bản làng. Mtao Mxây nghĩ ra cách cướp vợ của chàng. Hắn giả làm khách qua đường tìm đến nhà Đăm Săn, chả vờ bỏ quên cái con dao và nhờ nàng đem ra ngoài cho rồi bắt cóc Hơ Nhị đi. Đăm Săn nghe tin vô cùng giận dữ, đem quân đến nhà Mtao Mxây quyết tâm đòi lại vợ cho bằng được. Tuy nhiên, hắn không chịu ra ngoài giao chiến, Đăm Săn phải dọa phá nhà hắn mới chịu ra giao chiến. Mtao Mxây múa khiên yếu ớt, còn Đăm Săn thì vô cùng khỏe mạnh, dũng mãnh. Đăm Săn đâm trúng Mtao Mxây nhưng hắn mặc áo giáp nên không sao cả. Sau một hồi chiến đấu, Đăm Săn đuối sức và mơ màng thấy ông trời chỉ kế đánh bại Mtao Mxây. Chàng đánh bại được hắn và cứu lại được Hơ Nhị.

Trước hết, nguyên nhân diễn ra cuộc chiến xuất phát từ việc Mtao Mxây cướp vợ của Đăm Săn - điều này đã chứng tỏ Đăm Săn là một người trọng danh dự cá nhân, công đồng. Khi bước vào trận chiến, vì là người khiêu chiến nên Đăm Săn tỏ ra là một người thông minh, có khí phách và dũng cảm: “Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy”, “ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà ngươi ta bổ đôi”, “lấy cầu thang… ta chẻ ra kéo lửa”, “ta hun cái nhà của nhà ngươi”. Còn Mtao Mxây thì tìm cách khiêu khích: “Mtao Mxây: “tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta”, nhưng thực chất là vô cùng sợ hãi: “ta sợ ngươi đâm ta khi ta đang đi lắm”. Trước liên tiếp những lời đe dọa của Đăm Săn, Mtao Mxây không còn cách nào khác là phải bước vào cuộc chiến.

Cuộc chiến đấu của hai tù trưởng diễn ra qua ba hiệp đấu - con số thường thấy trong mỗi trận chiến. Qua đó khẳng định chiến thắng cuối cùng của Đăm Săn là vô cùng xứng đáng. Trong hiệp đấu thứ nhất, Mtao Mxây “múa khiên như trò chơi, khiên kêu lạch xạch như quả mướp khô, chạy bước cao bước thấp, chạy hết từ bãi tây sang bãi đông, tự xem mình là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát đất đai thiên hạ”. Còn Đăm Săn thì thách Mtao Mxây múa khiên trước, lúc Mtao Mxây múa khiên Đăm Săn không hề nhúc nhích. Lúc Đăm Săn múa “Một lần xốc tới, chàng vượt qua đồi tranh. Một lần xốc tới nữa chàng vượt qua đồi lồ ô. Chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây”. Sự đối lập trong hành động của hai nhân vật đã cho thấy sự yếu đuối của Mtao Mxây và sự khỏe mạnh của Đăm Săn. Hiệp đấu thứ hai trở nên gay cấn hơn khi Đăm Săn trở nên mạnh mẽ hơn nhờ đớp được miếng trầu mà Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho hắn, sức chàng như tăng lên gấp bội, múa khiên càng mạnh, càng nhanh, càng đẹp, “chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc…”. Đăm Săn đuổi theo Mtao Mxây trúng nhưng không thủng đầu vì bộ áo giáp trên người hắn. Hình ảnh “miếng trầu” cũng giống như một phần thưởng nhỏ của Hơ Nhị để tiếp thêm sức mạnh cho chàng. Cuối cùng, nhờ sự giúp sức của Ông Trời, Đăm Săn tìm ra kế sách để đánh bại Mtao Mxây. Chàng đã giành chiến thắng và cứu được vợ mình. Ông trời chính là đại diện của công lý, cũng là đại diện của sức mạnh trí tuệ.

Sau khi kết thúc trận chiến, Đăm Săn đã có những hành động thật đẹp. Chàng kêu gọi binh lính, đầy tớ của Mtao Mxây đi theo mình cùng nhau xây dựng một cộng đồng lớn mạnh hơn. Lời kêu gọi vô cùng chân thành và tha thiết: “Ơ tất cả dân làng này, các ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai chăn ngựa, hãy đi bắt ngựa. Ai giữ voi, hãy đi bắt voi. Ai giữ trâu, hãy đi lùa trâu về”. Lời kêu gọi ấy đã nhận được sự đồng thuận của dân làng, họ đều cùng chung một mục đích: “Không đi sao được, làng chúng tôi phía bắc đã mọc cỏ gấu, phía nam đã mọc cỏ hoang, người giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa”. Họ đã về cùng với Đăm Săn: “Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến, như mối. Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước”. Khi trở về, tất cả cùng nhau mở tiệc ăn mừng chiến thắng - cuộc vui kéo dài suốt mùa khô, tù trưởng khắp nơi đều kéo về. Điều ấy càng cho thấy sự lớn mạnh, phát triển của buôn làng dưới sự quản lý của tù trưởng Đăm Săn.

Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây đã sử dụng thành công nghệ thuật miêu tả xen lẫn với kể chuyện cùng với việc xây dựng ngôn ngữ của người kể biến hóa linh hoạt, hướng tới nhiều đối tượng; ngôn ngữ đối thoại được khai thác ở nhiều góc độ. Ngôn ngữ trang trọng, kết hợp ngôn ngữ kể, tả của người dẫn truyện và ngôn ngữ đối thoại của nhân vật, ngôn ngữ giàu âm thanh và hình ảnh. Qua đó, đoạn trích đã khắc họa hình ảnh nhân vật Đăm Săn - biểu tượng cho sức mạnh, vẻ đẹp của con người Ê-đê không chỉ về tầm vóc mà còn về trí tuệ.

Tóm lại, đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã khắc họa được hình ảnh người anh hùng Đăm Săn - đại diện cho cộng đồng người dân Ê-đê. Một con người trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc.

Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - mẫu 8

Nhân vật Đăm Săn nổi bật lên trong toàn bộ cuốn sử thi nói chung và đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây nói riêng hai khía cạnh. Một mặt, đó là con người hội đủ những phẩm chất cá nhân như trí tuệ, tài năng, nhân cách, khát vọng. Mặt khác, đó còn là sự gắn bó, liên kết với cộng đồng mà chính chàng là tù trưởng. Với cái nhìn ấy, ta thấy nhân vật Đăm Săn đã tự khẳng định mình trong những biến cố, sự kiện ở đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây.

Đối thủ của Đăm Săn là Mtao Mxây, một đối thủ ngang tầm: Tuy võ nghệ không thuộc hàng cao thủ nhưng Mtao Mxây là một kẻ "túc trí đa mưu", lấy sự sắc sảo, khôn ngoan làm sức mạnh cho mình. Không tin vào bản thân thì làm sao dám táo tợn cướp vợ của Đăm Săn! Và khi biết Đăm Săn tới để làm gì rồi mà còn khiêu khích "Ta không xuống đâu, diêng ơi. Tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta..."

Thái độ nghênh chiến của Mtao Mxây khá đàng hoàng: "Bà con xem, khiên hắn tròn như đầu cú, gươm hắn óng ánh như cái cầu vồng. Trông hắn dữ tợn như một vị thần". Có thể nói, đó là tư thế tự tin. Tự tin nhưng thận trọng. Hai lần Mtao Mxây nhắc Đăm Săn không được đâm mình khi Mtao Mxây đi xuống và lúc đi xuống rồi vẫn còn do dự, đắn đo. Cách ứng xử của Mtao Mxây theo lối "quân tử phòng thân" luôn đề phòng bất trắc.

Bước vào cuộc chiến, Mtao Mxây nhường cho Đăm Săn múa khiên trước với một thái độ khiêm tốn giả vờ. Giả vờ nói rằng võ nghệ của mình kém cỏi: "Ta như gà làng mới mọc cựa kliê, như gà rừng mới mọc cựa êchăm, chưa ai giẫm phải mà đã gãy mất cánh". Võ nghệ ấy là chắp vá: "Có cậu, ta học cậu. Có bác, ta học bác. Có thần Rồng, ta học thần Rồng". Nhưng từ sự giả vờ ấy đã lộ ra một câu nói thật: "Thế ngươi không biết ta đây là một tướng đã quen đi đánh thiên hạ, bắt tù binh, đã quen đi xéo nát đất đai thiên hạ hay sao?". Không phải vô tình mà câu kể khan của người dẫn truyện ngay từ đầu đã phác ra cái vẻ sang trọng, tôn nghiêm, bề thế của Mtao Mxây, một tù trưởng giàu mạnh trong vùng. Cái cách giả vờ ấy phải chăng làm cho đối thủ chủ quan, khinh suất?

Mặc cho Đăm Săn khinh bỉ, mặc cho mình múa khiên không đẹp (múa "kêu lạch xạch như quả mướp khô"), tốc độ lại chậm chạp, nặng nề ("bước cao bước thấp") nhưng Mtao Mxây không nản lòng. Y rắp tâm chờ cơ hội. Và khi cơ hội đến, hành động của Mtao Mxây nhanh hơn một chớp mắt: đâm lén Đăm Săn. Khi Mtao Mxây "chém phập một cái", chắc chắn Đăm Săn không khỏi giật mình. May cho Đăm Săn là nhát chém quá nhanh và không ngờ ấy của địch lợi hại "chỉ vừa trúng một cái chão cột trâu".

Nhìn chung cách khắc họa nhân vật (cả Mtao Mxây và Đăm Săn) của đoạn trích là kết hợp hai yếu tố: đối thoại giữa các nhân vật và lời người dẫn truyện.

Riêng với nhân vật Đăm Săn, tác giả cuốn truyện còn thực hiện phép đối xứng nghệ thuật nữa. Bằng cách ấy, nhân vật Đăm Săn xuất hiện như một điểm nhấn rực rỡ, sáng ngời.

Trước hết, chàng là người cương trực, thẳng thắn, không đê tiện, nhỏ nhen. Bởi vậy khi chạm vào những ý nghĩa hèn hạ, mờ ám của Mtao Mxây, Đăm Săn như người đụng phải lửa. Hai lần Mtao Mxây cất tiếng ("không được đàm ta khi ta đang đi xuống") là hai lần Đăm Săn như thấy lòng tự trọng bị tổn thương. Qua đối thoại của chàng, ta cảm nhận được sự khinh khi, tức giận: "Ngươi xem, đến con lợn nái của nhà ngươi dưới đất, ta cũng không thèm đâm nữa là!". Và đối lập với những ý nghĩ vẩn đục của Mtao Mxây, tâm hồn của Đăm Săn thật là trong sáng.

Mặc dù đến nhà Mtao Mxây để gây chiến vì Đăm Săn có lí do khiêu chiến, nhưng chàng không vội ra tay. Phải bình tĩnh đến mức nào đó để không làm cho cơn giận bùng lên, Đăm Săn mới nhường cho Mtao Mxây múa khiên trước. Chỉ thực sự gái mắt khi chứng kiến lời nói của đối thủ, khoác lác huênh hoang mà thực tài kém cỏi, Đăm Săn mới thực sự rung khiên.

Tài nghệ phi thường của Đăm Săn được chứng thực trong cuộc múa khiên hùng tráng. Có đến hai dụng ý nghệ thuật của tác phẩm sử thi mà người kể khan đã dùng đắc địa. Thứ nhất là biện pháp đối lập hai chiều (giữa cảnh Mtao Mxây múa gươm trước với cái cách múa khiên đầy tốc độ của Đăm Săn "Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồ ô" là những đường gươm chậm chạp, nặng nề của Mtao Mxây: "bước cao bước thấp chạy hết bãi tây sang bãi đông". Thứ hai là vai trò của người dẫn truyện. Trong đợt múa khiên tiếp theo, đối xứng nghệ thuật đã không còn. Thay vào đó là lời thuyết minh của người chứng kiến. Trong lần múa khiên này, võ nghệ của Đăm Săn không còn là tốc độ mà chuyển sang cường độ. Nếu tốc độ múa khiên của chàng cứ thấy "vun vút" ("vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây") thì cường độ múa khiên của chàng lại là một trận bão lớn. Chỉ còn lại một hào hứng, một tung hô đầy kinh ngạc: "Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc. Chòi lẫm đổ lãn lóc. Cây cối chết rụi. Khi chàng múa dưới thấp, vang lên tiếng đĩa khiên đồng. Khi chàng múa trên cao, vang lên tiếng đĩa khiên kênh. Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung...". Thủ pháp cường điệu khoa trương thật thích hợp trong văn cảnh này. Nó làm đậm lên một sức mạnh, một năng lực phi phàm chỉ những người xuất chúng như Đăm Săn mới có. Như thế là kịch tính đã phát triển tới tốc độ, tính hàm súc, lắng đọng cũng đạt đến độ cao.

Nhưng sự cường điệu khoa trương không bao giờ là vô hạn. Sức mạnh của Đăm Săn quả là có giới hạn. Nó biết dừng lại ở sự có lí ngay cả trong tư duy có yếu tố thần thoại của tác phẩm sử thi. Trong trường hợp ấy cần có thần linh trợ giúp. Ông trời, ông bụt hiện lên đúng lúc từ những giấc mơ. Trời, bụt giúp người hoạn nạn. Trời, bụt cũng giúp cho những khát vọng lớn của con người. Nhân vật ông trời ở đây đứng về phía Đăm Săn, phát hiện cho chàng cái "gót chân A-sin" của địch thủ. Chỉ tới lúc đó, Mtao Mxây mới không còn một thành lũy nào ẩn nấp. Khi cái áo giáp của Mtao Mxây rơi xuống, hắn mới hiện nguyên hình là một kẻ yếu đuối biết bao! Hình ảnh cái chuồng lợn, chuồng trâu bẩn thỉu đã xuất hiện ở đầu đoạn văn, nay được lặp lại với một ý vị mỉa mai trên một tinh thần khác. Ở lần thứ nhất nó liên quan đến nhân cách của Mtao Mxây thì lần thứ hai nó lại liên quan đến sức mạnh của một kẻ không còn gì đáng sợ nữa.

Vốn là một tù trưởng giàu mạnh, Đăm Săn có trách nhiệm với bộ tộc đã đành. Chính vì danh dự của Đăm Săn bị xúc phạm (Mtao Mxây cướp vợ của Đăm Săn) cũng là danh dự của bộ tộc bị xúc phạm mà chàng đã dấy binh. Chiến thắng kẻ thù rồi, danh dự được bảo vệ rồi, trách nhiệm của Đăm Săn tăng lên gấp đôi. Có trách nhiệm với tôi tớ, dân làng của mình, chàng có nghĩa vụ che chở cho tôi tớ, dân làng của Mtao Mxây nữa. Sự mở rộng địa bàn ở đây không có nghĩa thôn tính một cách áp đặt, giản đơn. Nó dựa trên nguyên tắc tự nguyện và người thủ lĩnh mới không hề có định kiến mà ngược lại hết sức bình đẳng, chân tình. Không một hiệu lệnh nào thúc ép, không một lời nói nào cao giọng răn đe. Đăm Săn đã gõ cửa từng nhà. Biện pháp nghệ thuật ở đây là hình thức tiếng vang. Một câu nói của Đăm Săn truyền đi, một câu trả lời vọng lại để rồi một câu hỏi từ đó lại lan xa từ nhà này qua nhà khác. Câu hỏi thứ nhất (của Đăm Săn): "ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! ơ tất cả tôi tớ bằng này! Các ngươi có đi với ta không?". Câu trả lời thứ nhất (của dân làng): "Không đi sao được! Tù trưởng chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn ở với ai?"... Câu hỏi thứ hai (của Đăm Săn): "ơ tất cả dân làng này, các ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai đi chăn ngựa hãy đi bắt ngựa! Ai giữ voi hãy đi bắt voi! Ai giữ trâu hãy đi lùa trâu về!". Cứ như thế một cuộc chạy tiếp diễn ra tạo nên sự kết tinh, hòa đồng gắn bó hai bộ tộc của Đăm Săn và Mtao Mxây làm một.

Lễ mừng chiến thắng do đó không chỉ đóng khung trong nghĩa hẹp là trừng trị một kẻ ác (Mtao Mxây) đã thành công. Nó mang một ý nghĩa kép: vừa chiến thắng kẻ thù vừa nhân lên gấp đôi sức mạnh của bộ tộc. Bởi vậy, âm hưởng của bản anh hùng ca mới ngát trời hào hứng: rộn rã âm thanh của các loại chiêng có tiếng đồng tiếng bạc cùng với vòng nhạc rung lên làm cho tất cả mọi giống loài phải im tiếng để nhường chỗ cho một sự kiện trang nghiêm chưa từng có bao giờ. Và rồi sau cái phút nín lặng âm thanh ấy, một bản hòa ca còn hùng tráng hơn bởi có sự tham gia của "Lươn trong hang, giun trong bùn, rắn hổ, rắn mang đều chui lên nằm trên cao sưởi nắng". Ếch nhái cũng hoan hỷ, vui mừng, cùng kỳ nhông ngoài bãi "kêu lên inh ỏi suốt ngày đêm". Không gian cứ mở rộng ra đến cùng trời cuối đất. Không gian của niềm vui và không gian của danh tiếng Đăm Săn: "Nhà Đăm Săn đông nghịt khách... Các khách tù trưởng đều từ phương xa đến". Lại nữa: "Danh vang đến thần, tiếng lừng khắp núi, đông tây đâu đâu cũng nghe danh tiếng Đăm Săn".

Trong bối cảnh nhộn nhịp tưng bừng ấy, hình tượng Đăm Săn hiện lên như một vị thần: oai phong về ngoại hình và đầy sức sống tiềm tàng nội lực. Lúc Đăm Săn nằm trên võng nghỉ ngơi "tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa". Còn khi xuất hiện trước đám đông thì rực rỡ với "Ngực quấn chéo một tấm mên chiến, mình khoác một tấm áo chiến, tai đeo nụ, sát bên mình nghênh ngang đủ giáo gươm, đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre". Đăm Săn, trong con mắt của tôi tớ, dân làng, khách khứa là một sức mạnh vô địch, "một trang tù trưởng mới giàu lên, đang tràn đầy sức trai, tiếng tăm lừng lẫy".

Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - mẫu 9

Sử thi Đăm Săn là một trong những tác phẩm tiêu biểu của nền văn học dân gian Việt Nam. Là thể loại văn học được sáng tạo từ trí tưởng tượng phong phú bay bổng, lãng mạn của đồng bào Ê- đê Tây Nguyên thời cổ đại. sử thi Đăm Săn bông hoa rừng đẹp nhất, hào hùng nhất của thể loại sử thi anh hùng được lưu truyền đến ngày nay.

Bước vào khám phá thế giới nghệ thuật của tác phẩm, người đọc sẽ được quay trở về với quá khứ hào hùng trong những buổi đầu của thời kì liên minh bộ tộc, được gặp gỡ những tù trưởng anh hùng, cùng họ và bộ tộc của mình đấu tranh chống lại kẻ thù, chinh phục thiên nhiên vì sự ổn định và phát triển phồn vinh của bộ tộc. Trong cuộc hành trình trở về với quá khứ đó, có lẽ người để lại ấn tượng sâu sắc nhất trong lòng người đọc chính là Đăm Săn, một tù trưởng anh hùng, người chính binh dũng cảm.

Là nhân vật trung tâm của tác phẩm, Đăm Săn được khắc hoạ với tất cả những gì là đẹp nhất của cả cộng đồng. Vẻ đẹp đó của chàng được các tác giả dân gian miêu tả trong toàn bộ tác phẩm nhưng rõ nét nhất là trong đoạn trích: “Chiến thắng Mtao Mxây”.

Nằm ở giữa tác phẩm, kể về cuộc chiến đấu của Đăm Săn đánh Mtao Mxây cứu vợ trở về, bằng những biện pháp nghệ thuật đặc sắc thường thấy trong sử thi, đoạn trích đã dựng lên một bức chân dung khá trọn vẹn về người anh hùng sử thi Đăm Săn với sức mạnh, tài năng và vẻ đẹp phi thường dũng sĩ tiêu biểu chi tinh thần, ý chí của cả cộng đồng.

Cuộc chiến tranh xảy ra là do Mtao Mxây đã cướp Hơ Nhị vợ của Đăm Săn. Với người Ê đê theo chế độ mẫu hệ thì việc bị kẻ thù cướp mất vợ là một nỗi sỉ nhục vô cùng lớn của cả cộng đồng. Chàng phải đối mặt với kẻ thù hung hãm và có sức mạnh phi thường. Hàng loạt những hình ảnh so sánh trong đoạn trích cho thấy sự tương phản giữa Đăm Săn và kẻ thù, làm nổi bật lên sự hào hùng của chàng và sự thảm họa của Mtao Mxay.

Đó chính là nét đặc sắc trong nghệ thuật của đoạn trích này, nó tôn vinh được vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn. Vẻ đẹp Đăm Săn hiện rõ ngay từ khi chàng bước vào lãnh địa của Mtao Mxây. Tù trưởng Sát hung bạo, kiêu căng ngạo mạn nhưng cũng e dè trước sự xuất hiện của Đăm Săn. Hình ảnh Đăm Săn cùng những người bạn đồng minh của mình hiện lên dưới mắt kẻ thù thật dũng mãnh, khí thế hừng hực. Thân mình ở trần như quả dưa, ở thế chờ sẵn như con sóc. Mắt sáng gấp đôi ba lần mắt thường.

Hình ảnh so sánh thật đặc trưng đã làm đậm nét phi thường ấy của người anh hùng. Đăm Săn không một chút nao núng mà còn rất khôn ngoan khi dùng những lời nói khích để chiêu dụ kẻ thù ra đánh với mình, tỏ ra khinh thường khi mtao mxay do dự không dám xuống. Hành động không đánh lén cùng với những lời lẽ khôn ngoan, đăm săm càng chứng tỏ mình là người anh hùng thực sự.

Khi giáp chiến với mtao mxay, Đăm săn vẫn rất dũng mãnh không hề lộ ra sự khiếp sợ. Cuội đối đầu của Đăm săn vơi Mtao Mxay là cuộc đối đầu giữa hai tù trưởng dũng mãnh. Phẩm chất anh hùng theo cách nhìn sử thi là ở sự chiến thắng bằng sức mạnh và sự cam đảm. Cuộc đối đầu sinh tử ấy không có chỗ dung thân cho kẻ nào hèn nhát. Trong tình cảm tôn vinh người anh hùng buôn làng, mọi cử chỉ, ngôn ngữ, hành động của Đăm Săn đều nổi bật, vượt trội hơn cả kẻ thù.

Đăm Săn còn tõ ra rất khôn ngoan khi nhường Mtao Mxây ra múa trước để thấy được tài nghệ của hắn và tìm cách đối phó. Là một tướng trăm trận, quen đi xeo nát đất đai thiên hạ nhưng đứng trước Đăm Săn, Mtao Mxây không là gỉ cả ” xiên hắn kêu lạch xạch như quả mướp khô” nhưng vẫn ngạo mạn cho mình hơn người. Trái lại, Đăm Săn thì càng múa càng khỏe, càng đẹp ” một lần xốc tới vượt một đồi tranh..”

Lần múa thứ hai của chàng còn dũng mãnh hơn bởi nó dồn chứa sức mạnh trừng phạt Mtao Mxây. Sức mạnh đó còn nhờ vào sự trợ giúp của Hơ Nhị vì khi Đăm Săn đớp được miếng trầu của vợ thì sức mạnh càng tăng gấp đôi. Miếng trầu chính là biểu hiện cho sức mạnh của tình nghĩa vợ chồng. Trong cuộc chiến này Đăm săn không hề đơn độc. Bởi chính nghĩa thuộc về chàng khi các tù trưởng bạn hùng mạnh giúp chàng giành lại được người vợ của mình, và chàng còn luôn có được cả sự giúp đỡ của ông trời.

Người anh hùng sử thi luôn có mỗi quan hệ với những sức mạnh siêu nhiên. Ông trời đã giúp chàng đánh rơi áo giáp của mtao mxay làm cho hắn trở nên thảm hại và hèn nhát. Sự giúp sức ấy còn thể hiện được sự gần gũi giữa con người và thần linh, thần linh đóng vai trò cố vấn, gợi ý, còn người anh hùng lại quyết định đến kết quả của cuộc chiến.

Chiến thắng đó thật xứng đáng với những chiến công của Đăm săn và mọi người. sức mạnh đoàn kết, đồng lòng như một của cả bộ tộc đã đem lại chiến thắng, vinh quang cho chàng và sự bình yên cho buôn làng. Đăm săn không những là một người có sức mạnh và tài giỏi, chàng còn là một người có tài thu phục và chính tài năng ấy trong con người chàng mà nô lệ của mtao mxay đã đi theo chàng.

Với cách xây dựng hình tượng đẹp đẽ, dũng mãnh của người anh hùng trong không khí đông vui, hồ hởi và sự lớn mạnh của cả cộng đồng là điểm nổi bật của sử thi Tây Nguyên. Người anh hùng sử thi được cả cộng đồng tôn sùng tuyệt đối. Cũng chính vì vậy mà ta thấy được sự phát triển, đồng lòng và ý chí thống nhất của cộng đồng người ê đê.

Đoạn trích đã đem lại cho ta những cách nhìn độc đáo về người anh hùng Đam Săn trong chiến công bảo vệ buôn làng, đem lại bình yên cho bộ tộc. Lời kể chuyện hấp dẫn cùng ngôn ngữ miêu tả khoa trương tạo được dấu ấn đặc sắc, chứa đựng những giá trị nhân văn đặc trưng của sử thi. Sử thi anh hùng Đăm Săn quả thật đã hình thành ý thức và tình cảm cộng đồng vững bền của dân tộc Ê-Đê, thành di sản quí báu của Tây Nguyên và dân tộc Việt Nam, đánh dấu thời đại sử thi rực rỡ với vẻ đẹp “một đi không trở lại”.

Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - mẫu 10

Nhân vật Đăm Săn nổi bật lên trong toàn bộ cuốn sử thi nói chung và đoạn trích Chiến thắng Mtao-Mxây nói riêng hai khía cạnh. Một mặt, đó là con người hội đủ những phẩm chất cá nhân như trí tuệ, tài năng, nhân cách, khát vọng. Mặt khác, đó còn là sự gắn bó, liên kết với cộng đồng mà chính chàng là tù trưởng. Với cái nhìn ấy, ta thấy nhân vật Đăm Săn đã tự khẳng định mình trong những biến cố, sự kiện ở đoạn trích Chiến thắng Mtao-Mxây.

Xét về tình tiết trong mô hình cốt truyện thì cuộc giao tranh giữa Đăm Săn với các tù trưởng khác không chỉ xảy ra có một lần. Dường như nhu cầu mở rộng lãnh địa, tăng cường lực lượng, khẳng định quyền uy… là nguyên nhân sâu xa dẫn đến những cuộc giao tranh ấy. Nhưng trong các cuộc chiến xảy ra thì cuộc đối mặt giữa Đăm Săn với Mtao Mxày có tính chất điển hình hơn cả.

Đối thủ của Đăm Săn là Mtao-Mxây, một đối thủ ngang tầm: Tuy võ nghệ không thuộc hàng cao thủ nhưng Mtao-Mxây là một kẻ “túc trí đa mưu”, lấy sự sắc sảo, khôn ngoan làm sức mạnh cho mình. Không tin vào bản thân thì làm sao dám táo tợn cướp vợ của Đăm Săn! Và khi biết Đăm Săn tới để làm gì rồi mà còn khiêu khích “Ta không xuống đâu, diêng ơi. Tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta…”

Thái độ nghênh chiến của Mtao-Mxây khá đàng hoàng: “Bà con xem, khiên hắn tròn như đầu cú, gươm hắn óng ánh như cái cầu vồng. Trông hắn dữ tợn như một vị thần”. Có thể nói, đó là tư thế tự tin. Tự tin nhưng thận trọng. Hai lần Mtao-Mxây nhắc Đăm Săn không được đâm mình khi Mtao-Mxây đi xuống và lúc đi xuống rồi vẫn còn do dự, đắn đo. Cách ứng xử của Mtao Mxậy theo lối “quân tử phòng thân” luôn đề phòng bất trắc.

Bước vào cuộc chiến, Mtao-Mxây nhường cho Đăm Săn múa khiên trước với một thái độ khiêm tốn giả vờ. Giả vờ nói rằng võ nghệ của mình kém cỏi: “Ta như gà làng mới mọc cựa kliê, như gà rừng mới mọc cựa êchăm, chưa ai giẫm phải mà đã gãy mất cánh”. Võ nghệ ấy là chắp vá: “Có cậu, ta học cậu. Có bác, ta học bác. Có thần Rồng, ta học thần Rồng”. Nhưng từ sự giả vờ ấy đã lộ ra một câu nói thật: “Thế ngươi không biết ta đây là một tướng đã quen đi đánh thiên hạ, bắt tù binh, đã quen đi xéo nát đất đai thiên hạ hay sao?”. Không phải vô tình mà câu kể khan của người dẫn truyện ngay từ đầu đã phác ra cái vẻ sang trọng, tôn nghiêm, bề thế của Mtao-Mxây, một tù trưởng giàu mạnh trong vùng. Cái cách giả vờ ấy phải chăng làm cho đối thủ chủ quan, khinh suất?

Mặc cho Đăm Săn khinh bỉ, mặc cho mình múa khiên không đẹp (múa “kêu lạch xạch như quả mướp khô”), tốc độ lại chậm chạp, nặng nề (“bước cao bước thấp”) nhưng Mtao-Mxây không nản lòng. Y rắp tâm chờ cơ hội. Và khi cơ hội đến, hành động của Mtao-Mxây nhanh hơn một chớp mắt: đâm lén Đăm Săn. Khi Mtao-Mxây “chém phập một cái”, chắc chắn Đăm Săn không khỏi giật mình. May cho Đăm Săn là nhát chém quá nhanh và không ngờ ấy của địch lợi hại “chỉ vừa trúng một cái chão cột trâu”.

Hai trợ thủ cuối cùng của Mtao-Mxây là miếng trầu của Hơ Nhị và cái áo giáp che thân. Đăm Săn chỉ vô hiệu hóa được con bài thứ nhất, đến con bài thứ hai thì Đăm Săn đã bất lực hoàn toàn. Đùi Mtao-Mxây bị đâm trúng nhưng không thủng, người Mtao-Mxây cũng thế. Nếu không có sự giúp sức của Ông Trời thì Đăm Săn chắc chắn sẽ trắng tay, cả danh dự và quyền uy vì chàng sẽ là người bại trận.

Nhìn chung cách khắc họa nhân vật (cả Mtao-Mxây và Đăm Săn) của đoạn trích là kết hợp hai yếu tố: đối thoại giữa các nhân vật và lời người dẫn truyện.

Trước hết, chàng là người cương trực, thẳng thắn, không đê tiện, nhỏ nhen. Bởi vậy khi chạm vào những ý nghĩa hèn hạ, mờ ám của Mtao-Mxây, Đăm Săn như người đụng phải lửa. Hai lần Mtao-Mxây cất tiếng (“không được đàm ta khi ta đang đi xuống”) là hai lần Đăm Săn như thấy lòng tự trọng bị tổn thương. Qua đối thoại của chàng, ta cảm nhận được sự khinh khi, tức giận: “Ngươi xem, đến con lợn nái của nhà ngươi dưới đất, ta cũng không thèm đâm nữa là!”. Và đối lập với những ý nghĩ vẩn đục của Mtao-Mxây, tâm hồn của Đăm Săn thật là trong sáng.

Mặc dù đến nhà Mtao-Mxây để gây chiến vì Đăm Săn có lí do khiêu chiến, nhưng chàng không vội ra tay. Phải bình tĩnh đến mức nào đó để không làm cho cơn giận bùng lên, Đăm Săn mới nhường cho Mtao-Mxây múa khiên trước. Chỉ thực sự gai mắt khi chứng kiến lời nói của đối thủ, khoác lác huênh hoang mà thực tài kém cỏi, Đăm Săn mới thực sự rung khiên.

Tài nghệ phi thường của Đăm Săn được chứng thực trong cuộc múa khiên hùng tráng. Có đến hai dụng ý nghệ thuật của tác phẩm sử thi mà người kể khan đã dùngđắc địa. Thứ nhất là biện pháp đối lập hai chiều (giữa cảnh Mtao-Mxây múa gươm trước với cái cách múa khiên đầy tốc độ của Đăm Săn “Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồ ô” là những đường gươm chậm chạp, nặng nề của Mtao-Mxây: “bước cao bước thấp chạy hết bãi tây sang bãi đông”. Thứ hai là vai trò của người dẫn truyện. Trong đợt múa khiên tiếp theo, đối xứng nghệ thuật đã không còn. Thay vào đó là lời thuyết minh của người chứng kiến. Trong lần múa khiên này, võ nghệ của Đăm Săn không còn là tốc độ mà chuyển sang cường độ. Nếu tốc độ múa khiên của chàng cứ thấy “vun vút” (“vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây”) thì cường độ múa khiên của chàng lại là một trận bão lớn. Chỉ còn lại một hào hứng, một tung hô đầy kinh ngạc: “Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc. Chòi lẫm đổ lãn lóc. Cầy cối chết rụi. Khi chàng múa dưới thấp, vang lên tiếng đĩa khiên đồng. Khi chàng múa trên cao, vang lên tiếng đĩa khiên kênh. Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung…”. Thủ pháp cường điệu khoa trương thật thích hợp trong văn cảnh này. Nó làm đậm lên một sức mạnh, một năng lực phi phàm chỉ những người xuất chúng như Đăm Săn mới có. Như thế là kịch tính đã phát triển tới tốc độ, tính hàm súc, lắng đọng cũng đạt đến độ cao.

Nhưng sự cường điệu khoa trương không bao giờ là vô hạn. Sức mạnh của Đăm Săn quả là có giới hạn. Nó biết dừng lại ở sự có lí ngay cả trong tư duy có yếu tốthần thoại của tác phẩm sử thi. Trong trường hợp ấy cần có thần linh trợ giúp. Ông trời, ông bụt hiện lên đúng lúc từ những giấc mơ. Trời, bụt giúp người hoạn nạn. Trời, bụt cũng giúp cho những khát vọng lớn của con người. Nhân vật ông trời ở đây đứng về phía Đăm Săn, phát hiện cho chàng cái “gót chân A-sin” của địch thủ. Chỉ tới lúc đó, Mtao-Mxây mới không còn một thành lũy nào ẩn nấp. Khi cái áo giáp của Mtao-Mxây rơi xuống, hắn mới hiện nguyên hình là một kẻ yếu đuối biết bao! Hình ảnh cái chuồng lợn, chuồng trâu bẩn thỉu đã xuất hiện ở đầu đoạn văn, nay được lặp lại với một ý vị mỉa mai trên một tinh thần khác. Ởlần thứ nhất nó liên quan đến nhân cách của Mtao-Mxây thì lần thứ hai nó lại liên quan đến sức mạnh của một kẻ không còn gì đáng sợ nữa.

Nếu cuộc chiến giữa Đăm Săn với Mtao-Mxây khắc họa một phương diện của Đăm Săn, phương diện con người cá nhân thì cảnh trở về và lễ ăn mừng chiến thắng lại mở ra một góc khác của con người anh hùng đó: con người cộng đồng, con người xã hội.

Vốn là một tù trưởng giàu mạnh, Đám Săn có trách nhiệm với bộ tộc đã đành. Chính vì danh dự của Đăm Săn bị xúc phạm (Mtao-Mxây cướp vợ cùa Đăm Săn)cũng là danh dự của bộ tộc bị xúc phạm mà chàng đã dấy binh. Chiến thắng kẻ thù rồi, danh dự được bảo vệ rồi, trách nhiệm của Đăm Săn tăng lên gấp đôi. Có trách nhiệm với tôi tớ, dân làng của mình, chàng có nghĩa vụ che chở cho tôi tớ, dân làng của Mtao-Mxây nữa. Sự mở rộng địa bàn ở đây không có nghĩa thôn tính một cách áp đặt, giản đơn. Nó dựa trên nguyên tắc tự nguyện và người thủ lĩnh mới không hề có định kiến mà ngược lại hết sức bình đẳng, chân tình. Không một hiệu lệnh nào thúc ép, không một lời nói nào cao giọng răn đe. Đăm Săn đã gõ cửa từng nhà. Biện pháp nghệ thuật ở đây là hình thức tiếng vang. Một câu nói của Đăm Săn truyền đi, một câu trả lời vọng lại để rồi một câu hỏi từ đó lại lan xa từ nhà này qua nhà khác. Câu hỏi thứ nhất (của Đăm Săn): “ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! ơ tất cả tôi tớ bằng này! Các ngươi có đi với ta không?”. Câu trả lời thứ nhất (của dân làng): “Không đi sao được! Tù trưởng chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn ở với ai?”… Câu hỏi thứ hai (của Đăm Săn): “ơ tất cả dân làng này, các ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai đi chăn ngựa hãy đi bắt ngựa! Ai giữ voi hãy đi bắt voi! Ai giữ trâu hãy đi lùa trâu về!”. Cứ như thế một cuộc chạy tiếp diễn ra tạo nên sự kết tinh, hòa đồng gắn bó hai bộ tộc của Đăm Săn và Mtao-Mxây làm một.

Lễ mừng chiến thắng do đó không chỉ đóng khung trong nghĩa hẹp là trừng trị một kẻ ác (Mtao-Mxây) đã thành công. Nó mang một ý nghĩa kép: vừa chiến thắng kẻ thù vừa nhân lên gấp đôi sức mạnh của bộ tộc. Bởi vậy, âm hưởng của bản anh hùng ca mới ngát trời hào hứng: rộn rã âm thanh của các loại chiêng có tiếng đồng tiếng bạc cùng với vòng nhạc rung lên làm cho tất cả mọi giống loài phải im tiếng để nhường chỗ cho một sự kiện trang nghiêm chưa từng có bao giờ. Và rồi sau cái phút nín lặng âm thanh ấy, một bản hòa ca còn hùng tráng hơn bởi có sự tham gia của “Lươn trong hang, giun trong bùn, rắn hổ, rắn mang đều chui lên nằm trên cao sưởi nắng”. Ếch nhái cũng hoan hỉ, vui mừng, cùng kì nhông ngoài bãi “kêu lên inh ỏi suốt ngày đêm”. Không gian cứ mở rộng ra đến cùng trời cuối đất. Không gian của niềm vui và không gian của danh tiếng Đăm Săn: “Nhà Đăm Săn đông nghịt khách… Các khách tù trưởng đều từ phương xa đến”. Lại nữa: “Danh vang đến thần, tiếng lừng khắp núi, đông tây đâu đâu cũng nghe danh tiếng Đăm Săn”.

Trong bối cảnh nhộn nhịp tưng bừng ấy, hình tượng Đăm Săn hiện lên như một vị thần: oai phong về ngoại hình và đầy sức sống tiền tàng nội lực. Lúc Đăm Săn nằm trên võng nghỉ ngơi “tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa”. Còn khi xuất hiện trước đám đông thì rực rỡ với “Ngực quấn chéo một tấm mên chiến, mình khoác một tấm áo chiến, tai đeo nụ, sát bên minh nghênhngang đủ giáo gươm, đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre”. Đăm Săn, trong con mắt của tôi tớ, dân làng, khách khứa là một sức mạnh vô địch, “một trang tù trưởng mới giàu lên, đang tràn đầy sức trai, tiếng tăm lừng lẫy”.

Về nghệ thuật kể chuyện trong đoạn văn có những đặc điểm nổi bật như kể chuyện kết hợp với miêu tả tạo nên hứng thứ của cảm giác liền mạch nhưng lại có điểm dừng, vừa bao quát vừa đi sâu vào từng chi tiết. Ở đây còn một sự kết hợp thứ hai giữa câu chuyên được kể và người kể nhằm cá thể hóa vai trò chủ quan vừa tạo không khí đang diễn ra vừa gây được sự đồng cảm của những người nghe trong hình thức diễn xướng. Riêng ngôn ngữ sử thi thì đoạn văn là một ví dụ điển hình. Ngôn ngữ ấy vừa giàu chất hội họa (thông qua hình ảnh) vừa giàu chất âm nhạc (thông qua nhịp điệu). Hình ảnh thì có khi là tả thực, có khi là phóng đại, cường điệu, khoa trương. Riêng về âm nhạc thì tuy đoạn văn được kể dưới hình thức văn xuôi nhưng rất gần với thơ ở nhịp điệu, tiết tấu cân xứng, hài hòa, du dương trầm bổng. Để chứng minh những điều nhận định trên đây không khó. Có điều chắc chắn là với cách kể ấy, với ngôn ngữ ấy, ta được lắng nghe một thứ phối hợp của nhiều thể loại, một thứ hòa thanh của nhiều nhạc cụ, làm thức dậy nhiều giác quan. Sức hấp dẫn của nó là không thể nào cưỡng nổi. Đó là dấu hiệu của một tác phẩm sử thi đạt tới đỉnh cao trong sự sáng tạo tuyệt vời.

Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - mẫu 11

“Đăm Săn” là sử thi anh hùng nổi tiếng của dân tộc Ê-đê (Tây Nguyên). Người Ê-đê luôn tự hào vì bộ sử thi của dân tộc mình, và ca ngợi “Đăm Săn” như một tác phẩm đặc sắc “nghe mãi không thôi, nghe kể ba bốn lần liền không biết chán”. Đoạn trích “Chiến thắng Mtao – Mxây” (SGK Ngữ Văn 10 – tập 1) là một đoạn trích rất tiêu biểu trong sử thi này.

Sử thi “Đăm Săn” kể về những chiến công của Đăm Săn, một tù trưởng hùng mạnh. Đoạn trích kể về cuộc chiến của Đăm Săn với Mtao – Mxây – một tù trưởng giàu mạnh khác vì Mtao – Mxây đã cướp vợ của Đăm Săn là Hơ Nhí. Nhưng cuối cùng, chiến thắng vang dội vẫn thuộc về Đăm Săn vì Mtao – Mxây không được ông trời ủng hộ, và cũng không sánh được với tài trí của Đăm Săn. Đoạn trích đã thể hiện rõ quan niệm của người Ê-đê về người anh hùng của bộ tộc mình.

Có thể nói, nguyên nhân dẫn đến cuộc chiến giữa Đăm Săn với Mtao – Mxây đã phản ánh dấu ấn của thời kỳ thị tộc – bộ lạc trong xã hội Ê-đê xưa. Xã hội Ê-đê xưa vốn được tổ chức theo chế độ mẫu hệ, chính vì vậy mà vai trò của người phụ nữ rất được đề cao. Do đó, hành động cướp vợ của Mtao – Mxây không chỉ đơn thuần xúc phạm đến danh dự của Đăm Săn, của gia đình chàng mà còn là xúc phạm đến danh dự của cả bộ tộc. Tấm lòng trọng danh dự gắn liền với khát vọng về hạnh phúc gia đình và sự bình yên cho thị tộc đã thôi thúc Đăm Săn quyết tâm khiêu chiến với Mtao – Mxây để giành lại người vợ, bảo vệ danh dự cho thị tộc và chứng minh được tài năng cũng như sức mạnh của chàng.

Hình tượng trung tâm trong đoạn trích là hình tượng của người anh hùng Đăm Săn. Ngay từ khi bắt đầu cuộc giao chiến, vẻ đẹp của người anh hùng đã thể hiện rất rõ qua những chi tiết miêu tả ngoại hình: “khố màu sặc sỡ, đầu đội khăn đẹp… Thân mình ở trần như quả dưa, ở thế chờ sẵn như con sóc. Mắt sáng gấp đôi gấp ba mắt thường”. So sánh thể hiện đặc trưng tư duy của người Ê-đê đã tô đậm, làm nổi bật vẻ đẹp phi thường, dũng mãnh trong ngoại hình của người anh hùng bộ lạc. Không chỉ có vẻ đẹp ngoại hình, Đăm Săn còn có một sức mạnh phi thường, thể hiện qua hành động “chặt ống tre thành ba khúc, xô đổ hàng rào” để thị uy với kẻ thù. Đối lập với một Đăm Săn với vẻ đẹp tuyệt vời cả về ngoại hình lẫn sức mạnh, tù trưởng sắt Mtao Mxây lại càng lộ ra sự hèn nhát, khiếp nhược. Khi thấy Đăm Săn đang chờ sẵn dưới sân nhà, Mtao Mxây đã hỏi một cách dè chừng: “Ngươi không được đâm ta khi ta đang đi xuống đó, nghe”. Lời đáp của Đăm Săn đã cho thấy bản lĩnh của người anh hùng với tư cách đàng hoàng, đĩnh đạc: “Sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang đi xuống nhỉ? Ngươi xem, đến con lợn nái của nhà ngươi dưới đất, ta củng không thèm đâm nữa là…”. Lời nói đó cũng đã thể hiện thái độ mỉa mai, khinh bỉ của Đăm Săn với kẻ thù, đồng thời càng hạ thấp tư cách của Mtao Mxây khi đặt bên cạnh một Đăm Săn đầy hiên ngang, kiêu hãnh.

Trong cuộc chiến đấu với Mtao Mxây, vẻ đẹp của Đăm Săn lại càng được bộc lộ ra một cách vượt trội. Thủ pháp đối lập càng được sử dụng triệt để để làm nổi bật vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn: Nếu như màn múa khiên của Mtao Mxây được miêu tả thật thảm hại với “tiếng khiên kêu lộc cộc, lạch xạch như tiếng những quả mướp khô” thì màn múa khiên của Đăm Săn được diễn tả bằng thủ pháp phóng đại, làm nổi bật tài năng phi thường của chàng: “Một bước nhảy, chàng vượt qua mấy đồi tranh. Một bước lùi, vượt qua mấy đồi mía. Tiếng gió khiển rít vù vù như dông bão, cây cối nhà cửa ở xung quanh cũng nghiêng ngả”. Có thể nhận thấy rõ một điều, ngay từ khi bắt đầu cuộc giao chiến, Đăm Săn đã có được sự ủng hộ của tất cả mọi người. Sự ủng hộ đầu tiên đến từ người vợ xinh đẹp Hơ Nhị khi nàng ném trầu và thuốc cho Đăm Săn nhằm tăng thêm sức mạnh cho chồng. Sự ủng hộ đó còn đến từ các vị tù trưởng hùng mạnh khác đã cùng đi tới nhà tù trưởng Sắt để giúp chàng giành lại người vợ yêu quý, giành lại danh dự cho buôn làng. Sở dĩ Đăm Săn có được sự ủng hộ đó vì chàng đại diện cho chính nghĩa, đại diện cho sức mạnh của cộng đồng để thiết lập lại trật tự, công bằng cho bộ tộc. Chính vì thế mà Đăm Săn đã giành được sự trợ giúp lớn nhất từ ông trời. Sự trợ giúp của lực lượng siêu nhiên với người anh hùng là một mô-típ quen thuộc trong sử thi. Ông trời đã giúp chàng bí quyết để đánh bại Mtao Mxây: lột chiếc áo giáp sắt của hắn. Và nhờ có sự giúp đỡ đó mà Đăm Săn dễ dàng kết liễu được kẻ thù để cướp lại được vợ, đòi lại danh dự cho bộ tộc, buôn làng.

Thắng lợi vang dội đã thuộc về Đăm Săn. Điều đó đồng nghĩa với việc tất cả tài sản, dân làng, tôi tớ của Mtao Mxây đều thuộc về chàng. Quyền sở hữu này là một quy luật tự nhiên của thời đại sử thi, việc sở hữu những tài sản sau khi đã đánh bại kẻ thù như một biểu hiện cho vinh quang của người anh hùng. Quy luật tự nhiên đó được thể hiện một cách tự nhiên và sinh động qua những câu nói và hành động của đông đảo nô lệ đối với việc thắng thua của hai tù trưởng. Khi Đăm Săn gõ cửa từng nhà gọi: “Ơ tất cả tôi tớ này! Các người có đi với ta không?”, dân làng nói: “Không đi sao được! Tù trưởng của chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn ở với ai?…”. Và nô lệ của Mtao Mxây “đông như bầy cà-tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như bầy kiến mối” đều đi theo Đăm Săn. Tôi tớ của Mtao Mxây mang của cải về nhà Đăm Săn “nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước”. Tôi tớ của Đăm Săn thì đánh chiêng, tiếp khách, tiệc tùng linh đình để mừng thắng lợi của tù trưởng. Những lời nói và hành động đó đã chứng tỏ cùng với chiến thắng của tù trưởng là niềm vui khi hai bộ lạc được sát nhập, sự giàu có trù phú của bộ tộc mình được tăng lên. Đó là xu thế phát triển tất yếu của cộng đồng, và chính vì thế mà mọi tôi tớ, dân làng của Mtao Mxây đều tình nguyện theo Đăm Săn. Và sau cuộc chiến với thất bại thuộc về Mtao Mxây, tác giả sử thi cũng không đề cập nhiều đến cái chết mà trái lại, không khí ăn mừng chiến thắng tràn ngập những trang sử thi. Từ khắp nơi, âm thanh rộn rã, náo nhiệt của tiếng chiêng, tiếng nhạc vang lên, báo hiệu cho một sự kiện long trọng của buôn làng sắp diễn ra. Muôn loài cũng như cảm nhận thấy không khí ăn mừng nên “lươn trong hang, giun trong bùn, rắn hổ, rắn mang đều chui lên nằm trên cao sưởi nắng” và “kì nhông ngoài bãi kêu lên inh ỏi suốt ngày đêm”. Trong nhà của tù trưởng Đăm Săn “đông nghịt khách… Các khách tù trưởng đều từ phương xa đến”. Không chỉ có vậy, chiến thắng đã giúp cho uy danh của Đăm Săn, của bộ tộc được củng cố: “Danh vang đến thần, tiếng lừng khắp núi, đông tây đâu đâu cũng nghe danh tiếng Đăm Săn”. Trong không khí ăn mừng đầy tưng bừng đó, Đăm Săn được miêu tả thật đẹp với dáng vẻ như một vị thần: “tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa… Ngực quấn chéo một tấm mên chiến, mình khoác một tấm áo chiến, tai đeo nụ, sát bên minh nghênh ngang đủ giáo gươm, đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre”. Người anh hùng đã trở thành vẻ đẹp trung tâm trong bức tranh hoành tráng, rực rỡ của lễ ăn mừng.

Góp phần làm nên thành công của đoạn trích không thể không kể đến những biện pháp nghệ thuật độc đáo mà tác giả sử thi đã sử dụng. Trước hết, ngôn ngữ trong đoạn trích là một hệ thống ngôn ngữ giàu nhịp điệu, sinh động, làm nổi bật không khí chiến trận cũng như sự tưng bừng, rộn rã của lễ ăn mừng. Bằng những thủ pháp nghệ thuật phóng đại, đối lập, hình tượng người anh hùng sử thi hiện lên với vẻ đẹp phi thường của tài năng và sức mạnh. Nhưng đặc biệt nhất là cách sử dụng hình ảnh so sánh đã tạo được ấn tượng cho người nghe. Những câu văn có sử dụng hình ảnh so sánh như “múa trên cao như gió bão”, “múa dưới thấp gió như lốc”,… đã góp phần tạo nên âm hưởng hùng tráng, vẻ đẹp rực rỡ của người anh hùng sử thi, đồng thời bộc lộ niềm tự hào của người Ê-đê về người anh hùng bộ tộc mình.

Nói tóm lại, “Chiến thắng Mtao Mxây” là một đoạn trích tiêu biểu cho vẻ đẹp của sử thi Tây Nguyên nói chung và sử thi “Đăm Săn” nói riêng. Cũng chính những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật đó đã khiến sử thi Tây Nguyên luôn tạo được một sức hấp dẫn riêng với người đọc qua bao thế hệ.

Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - mẫu 12

Lời giải bài tập lớp 10 sách mới:

Trang trước

Trang sau

chien-thang-mtao-mxay.jsp

Giải bài tập lớp 10 sách mới các môn học